TiBBİ BİLİKLƏRİN Əsaslari

      Sümük  birləşmələri.  İnsanın  skeletini  təşkil  edən  kəllə  alt  çənədən  başqa, 

sümüklər bir-birilə hərəkətsiz, qabırğalar, döş sümüyü, fəqərələrin bir-birilə qığırdaq 

vasitəsilə  bir-ləşməsi  yarımhərəkətli,  ətrafların  oynaqlar  vasitəsilə  birləşməsi 

hərəkətli birləşmələr əmələ gətirir.  

      Hərəkətli sümük birləşmələrinə oynaqlar deyilir. Məsələn, bud-çanaq, diz, dirsək 

oynaqları. Hər bir oynaqda birləşən sümüklərin birində oynaq çuxuru, digərində isə 

for-maca ona uyğun gələn oynaq başı olur. Oynaq başı oynaq çuxuruna girir. Oynaq 

çuxuru  və  oynaq  başının  üzəri  parlaq  və  hamar  qığırdaq  qatı  ilə  örtülür.  Bu  da 

oynaqda  hərəkət  zamanı  oynaq  başının  oynaq  çuxurunda  asanlıqla  sürüşməsinə 

kömək edir.  

      Oynağı  əmələ  gətirən  sümüklər  çox  möhkəm  bağlarla  birləşmişdir.  Oynağın 

üzərini oynaq kisəsi örtür. Onun içərisində oynaq mayesi olur. Həmin maye oynaqda 

hərəkət  zamanı  sürtünməni  azaldaraq  oynaq  başının  oynaq  çuxurunda  sürüşməsinə 

şərait yara-dır.  

      İnsan  skeletində  üç  hissə  ayırd  edilir:  başın,  gövdənin,  ətrafların  və  onların 

qurşaqları. 

      Kəllənin beyin şöbəsinə 8 sümük daxildir. Bura 2 cüt təpə və gicgah sümükləri, 

4  ədəd  alın,  ənsə,  xəlbir,  paz  sümükləri  aiddir.  Kəllənin  üz  şöbəsi  15  sümükdən 

ibarətdir.  Bura  6  cüt  üst  çənə,  almacıq,  burun,  göz  yaşı,  damaq  sümükləri,  aşağı 

burun balıq qula-ğı, 3 ədəd tək sümük, alt çənə, xış sümüyü, dilaltı sümüklər aiddir. 

Alt  çənə  sümüyü  kəl-lənin  yeganə  hərəkətli  sümüyüdür.  Hər  iki  çənədə  yuvalar 

vardır ki, burada dişlərin kök-ləri yerləşir.  

      Gövdə skeleti. Gövdənin skeleti – onurğa, qabırğalar və döş sümüyündən ibarət 

olub döş qəfəsini əmələ gətirir.  

      Gövdənin skeleti onuğa sütunu, döş və ya köks qəfəsindən təşkil olunub. Onurğa 

sü-tunu 33 – 34 fəqərə və 5 şöbədən əmələ gəlib. Bura 7 ədəd boyun, 12 ədəd döş, 5 

ədəd bel, 5 ədəd oma, 4 – 5 ədəd büzdüm fəqərələri daxildir.  

      Fəqərələr  bir-biri  üzərində  yerləşib,  onurğa  kanalını  əmələ  gətirirlər.  Boyun  və 

bel şö-bələrində əyrilər ona doğru, döş və oma şöbələrində isə əyrilik arxaya doğru 

olur. Bunlar normal və patoloji ola bilər.  

KitabYurdu.az 

9

---

      Onurğada  olan  əyriliklər  onurğaya  elastiklik  verir  və  gövdənin  müvazinətini 

təmin edir.  

      Onurğanın içərisində - onurğa kanalında onurğa beyni yerləşir.