Tibbiyot institutlari talabalari uchun o’quv adabiyoti u. Z. Qodirov A. A. Abdumadjidov
Yüklə 0,76 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
SO’Z BOSHI
Sog’lom bolalar salomatligini, o’sish jarayonini nazorat qilish, kasalga chalingan bolalarni davolash samarali bo’lishi uchun pediatr o’sayotgan organizm xususiyatlarini yaxshi bilishi kerak. Shuning uchun pediatriya fakultetida ko’p yillardan beri normal fiziologiyani o’qitishda fan bo’yicha hamma fakultetlarga umumiy bo’lgan o’quv dasturidan tashqari, bu dasturga pediatriya fakultetlari uchun kiritilgan qo’shimchalarga rioya qilinadi. Shuni ta’kidlash kerakki, bolalar fiziologiyasiga oid ma’lumotlar talabalarga tushunarli va qulay shaklda mujassamlanmagan. Bu kamchilikni bartaraf etish maqsadida bir guruh mualliflar tomonidan yozilgan va professor V.D.Glebovskiy tahriri ostida 1989-yilda chop etilgan «Fiziologiya ploda i detey» nomli o’quv qo’llanmadan o’zbek tilida ta’lim oladigan talabalar foydalanishlari qiyin. Undan tashqari, mazkur qo’llanmaning deyarli barcha qismlari yangiliklar kiritish va o’zgartirishni talab qiladi. Pediatriya fakultetida normal fiziologiyadan saboq berish tajribasiga va bolalar fiziologiyasiga oid anchagina ma’lumotlarga ega bo’lganimiz uchun shu qo’llanmani yaratishga qo’l urdik. Qo’llanma «Bolalar fiziologiyasi» deb nomlangan, chunki unda biz postnatal ontogenezning faqat bolalik davrlarida organizm faoliyatida kuzatiladigan xususiyatlarida to’xtaldik. Homila fiziologiyasiga oid ma’lumotlar qo’llanmada o’z aksini topmadi. Ular, Bizning fikrimizcha, embriologiya kursida yoritilishi kerak. Kichik yoshdagi bolalarda tekshirishlar o’tkazish ma’lum qiyinchiliklarga ega. Masalan, ba’zi tizimlar faoliyatini tekshirishda odam ixtiyoriy ravishda bu faoliyatlarni o’zgartirishi zarur. Bola ma’lum yoshgacha bunday sinamalarni bajara olmaydi. Shunday va boshqa sabablarga ko’ra bir qator a’zolar faoliyati murg’ak bolalarda yetarlicha o’rganilmagan. Shu sababdan qo’llanmaning bunday a’zolar faoliyatiga oid boblari ancha qisqa, yaxshi tekshirilgan a’zolarga bag’ishlangan qismlari esa kengroq yoritilgan. A’zo faoliyatlarining ontogenezda shakllanishi ko’proq hayvonlarda tajriba o’tkazish yo’li bilan o’rganilgan. Olingan ma’lumotlar juda ko’p va qiziqarli. Ular asosida faoliyatlar rivojlanishining umumiy qonuniyatlari yaratilgan. Ammo hayvonlarda o’tkazilgan tajriba natijasini odamga juda ehtiyotlik bilan ko’chirish lozim. Bo’lajak pediatr uchun bevosita bolalarda olingan ma’lumotlar muhim. Shuning uchun qo’llanmada iloji boricha faqat bolalarda o’tkazilgan tekshirishlar natijasidan foydalanishga harakat qildik. Hayvonlarda olingan natijalarni istisno shaklida ishlatdik. Fiziologik jarayonlar ko’rsatkichlari katta yoshdagi odamlarda ham ma’lum chegarada o’zgarib turadi. O’sayotgan organizmga kelsak, bu chegaralar ancha keng. Shuning uchun turli ma’lumot manbalarida keltirilgan ko’rsatkichlarning son miqdorida sezilarli farq bo’lishi mumkin. Bunday vaziyatda ko’rsatkichning mutloq miqdoriga emas, uning yoshga bog’liq holda o’zgarish dinamikasiga ko’proq ahamiyat berilsa to’g’riroq bo’ladi. Mazkur qo’llanma pediatriya fakultetlari talabalari uchun mo’ljallangan bo’lib, talabalarning o’sayotgan organizm faoliyatlari to’g’risida aniq tushunchaga ega bo’lishlarida yordam beradi, deb o’ylaymiz. Undan pedagogika fakultetlari va o’rta tibbiy bilim yurtlari talabalari ham foydalanishlari mumkin. Hamkasblarimiz kitobning kamchiliklariga qaramay, uni xayrixohlik bilan qabul qiladilar va o’zlarining qimmatli fikr va mulohazalarini izhor etib, kamchiliklarni yo’qotishga ko’maklashadilar, deb umid qilamiz. Mualliflar |