Tibbiyot institutlari talabalari uchun o’quv adabiyoti u. Z. Qodirov A. A. Abdumadjidov
Yüklə 0,76 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Tashqi nafas ko’rsatkichlarining yoshga bog’liq holda o’zgarishi
|
Tashqi nafas. O’pkaning postnatal rivojlanishida bir nechta davrni ajratish
mumkin. Bola hayotining birinchi va ikkinchi yilida alveolalar jadal rivojlanadi. Ikki yoshdan to’rt yoshgacha bo’lgan davrda bronxlarning muskul unsurlari va bronxlar atrofidagi to’qima kuchli rivojlanadi. Yetti yoshgacha bo’lgan uchinchi davrda atsinuslar rivojlanishi katta yoshdagi odam o’pkasidagi darajaga yetadi. Undan keyin ularni tashkil qiluvchi alveolalar diametri kattalashadi. Natijada alveolalarning yuzasi chaqaloqlik davridagiga nisbatan 20 marta ortadi. Ayni vaqtda kichik qon aylanish doirasidagi kapillyarlar soni ham ko’payadi. Bu tuzilma o’zgarishlar bilan bir qatorda tashqi nafas ko’rsatkichlari ham o’zgaradi. Bola o’sishi bilan nafas chastotasi kamayadi. Chaqaloqlarda 1 daqiqada 40 dan ko’p bo’lgan bu ko’rsatkich bola bir yoshga to’lganida 30-35 gacha kamayadi, nafas ritmi ancha uyg’unlashadi. Nafas chuqurligi va uni ifodalovchi nafas hajmi, aksincha, ortadi va bir yashar bolada 70 ml ni tashkil qiladi. Bu ikki ko’rsatkichning yakunlovchisi bo’lgan o’pkaning minutlik ventilyatsiyasi chaqaloqlardagi 600-700 ml dan bola hayotining birinchi yili oxirida 2500-2700 ml ga yetadi (19-jadval). 19-jadval Tashqi nafas ko’rsatkichlarining yoshga bog’liq holda o’zgarishi Bolaning yoshi Nafas chastotasi (1 daqiqada) Nafas hajmi, ml O’pkaning minutlik ventilyatsiyasi, ml Nisbiy minutlik ventilyatsiya, ml/kg/min O’pkaning tiriklik sig’imi, ml Chaqaloq 44 16 720 206 - 1 yosh 35 57 2000 200 - 5 yosh 25 156 3900 199 1300 8 yosh 22 243 5350 183 1600 12 yosh 18 333 6000 151 2100 16 yosh 17 453 7700 139 3200 Kattalar 16 438 7000 105 3500 Ammo minutlik ventilyatsiyaning nisbiy miqdori o’zgarmaydi va tana massasining 1 kg ga 1 daqiqada 200 ml chamasida qolaveradi. O’pka ventilyatsiyasi bilan bir vaqtda alveolyar ventilyatsiya ham ko’payadi. O’pka massasining tez o’sishi uning tiriklik va umumiy sig’imlari ortishiga olib keladi. Bola to’rt yoshga to’lganida ixtiyoriy ravishda nafasini boshqarishni o’rganadi va shu vaqtdan boshlab o’pka hajmi va sig’imlarini aniq o’lchash imkoniyati paydo bo’ladi. To’rt yashar bola o’pkasining tiriklik sig’imi 1100 ml ga teng. Bu miqdor chaqaloqning qichqiriq sig’imidan 8-9 marta ko’p. Uni tashkil qiluvchi hajmlar quyidagilar: nafas hajmi – 120 ml, nafas olishning rezerv hajmi – 490 ml, nafas chiqarishning rezerv hajmi – 480 ml. Bola hayotining birinchi yillari qoldiq hajm jadal ko’payadi. Chaqloqlarda 40 ml chamasida bo’lgan bu hajm 6 yil davomida 12 marta ko’payib, 480 ml ga yetadi. O’pkaning tiriklik sig’imi va qoldiq hajm ko’payishi natijasida uning umumiy sig’imi ham ko’payadi. Balog’atga yetgan yigit-qizlarda tana massasi tug’ilgandan keyin 20 marta ortgan bir paytda, O’US 36 marta ko’payadi. 6-7 yashar bolalarda O’US sezilarla darajada ortsa ham, uni tashkil qiluvchi qismlar nisbatan deyarli o’zgarmaydi: qoldiq hajm, nafas olish hamda nafas chiqarishning rezerv hajmlari deyarli bir-biriga teng bo’ladi. Bola 10 yoshga to’lganidan keyin O’TS keskin ortadi. Bunda ko’krak qafasi shaklining silindrga yaqinlashishi, nafas muskullari kuchining ortishi sabab bo’ladi. Nafas olishning rezerv hajmi ko’proq ortadi, O’US va O’TS ning eng katta qismiga aylanadi. O’TS ni tashkil qiluvchi qismlarning nafas olishning rezerv hajmi foydasiga o’zgarishi tashqi nafas tizimi faoliyati imkoniyatlarining ortishini ta’minlaydi. Zarurat tug’ilganida, xususan jismoniy ish vaqtida nafasni chuqurlashtirish hisobiga ham o’pka ventilyatsiyasini ko’paytirish imkoniyati ortadi. Shu vaqtdan boshlab o’pkaning maksimal ventilyatsiyasi tez oshib boradi (20-jadval). 20-jadval Yüklə 0,76 Mb. Dostları ilə paylaş:
|