Ta'limda raqamli texnologiyalarni tadbiq etishning zamonaviy tendensiyalari va rivojlanish omillari www.pedagoglar.uz 23-to’plam oktyabr 2023 132 pul birliklari tuzilgan xalqaro bitimlariga xizmat ko‘rsatish jarayonida valyuta kursi
aniqlanadi. Kapitalning xalqaro xarakatining tez o‘sishi bilan bog‘liq ravishda valyuta
kursini o‘zgarishiga valyutaning tovarlarni xarid qilish qobiliyati bilan birga moliyaviy
aktivlarni xarid qilish qobiliyati ham ta’sir kursatadi.
Valyuta kurslari tasnifi Kurs o‘rnatish mezonlari Valyuta kursining turlari 1. Belgilash turi bo‘yicha
Suzuvchi, Qat’iy belgilangan, aralash
2. Hisoblash usuli bo‘yicha
Paritet, haqiqiy kurs
3. Nisbat bo‘yicha
Kross kursi, to‘g‘ri, egri (teskari), fiksing
4. Bitim turi
Spot – kurs, muddatli bitim (forvard) kursi
5. O‘rnatish joyi
Rasmiy (MB), tijorat
(banklar),
qora
bozor
6. Valyutaning xarid qobiliyati paritetiga
nisbatan
Paritetli, oshirilgan, kamaytirilgan kurs
7. Bitim qatnashchilari bo‘yicha
Sotib olish kursi (sotib oluvchi uchun),
sotish kursi (sotuvchi uchun)
8. Inflyasiyani hisobga olish bo‘yicha
real kurs, nominal kurs, o‘rtacha
Qonuniy normalarga va amaliyotga mos holda birjada chet el valyutasining
kursining kimmatli kogozlar kursini yoxud tovarlar bahosini o‘rnatilishi katirovkalash
deb ataladi. g‘ki kiskacha qilib aytganda valyuta kursini o‘rnatish katirovkalash deb
ataladi. Jaxon amaliyotida katirovkalashning 2 xil usuli mavjud;
1) to‘g‘ri katirovkalash. Agar xorijiy valyuta birligining baxosi milliy valyutada
kursatilsa, ya’ni milliy valyutada xorijiy valyutaning bir birligiga to‘g‘ri keladigan
miqdor kursatilsa,bu to‘g‘ri katirovkalash deb ataladi. Masalan, 2003 yilning 30
sentyabrida 1 AQSH dollariga nisbatan o‘zbek so‘mining kursi 975,00 so‘mni, 1 Rossiya
rubliga nisbatan 31,97 so‘mni tashkil etdi. Bu to‘g‘ri katirovka bo‘lib bunday
katirovkalash hozirgi vaktda jahondagi ko‘pchilik mamlakatlarda qo‘llanilib kelinmoqda.