Tili, adabiyoti va folklori instituti, alisher navoiy nomidagi davlat adabiyot muzeyi, urganch davlat universiteti
Yüklə 7,91 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Foydalanilgan adabiyotlar
1.Шарофиддинов О., Султонов Ю. «Кеча ва Кундуз»хакида // Кизил Узбекистон.-1937.-6 авг 2.Куронов.Д Чултон Насри поэтикаси. «Шарк»,2004. 3.Quronov D. Adabiyot va b.lar haqida. Akademnashr,2020 4.«Узбек тили ва Адабиёти».-1991.Н6.-Б.5 MILLIY ADABIYOTIMIZNI TARIXIY ASPEKTDA O’RGANISH MASALASIGA DOIR Abdulaziz QODIROV Qo‘qonDPI o’zbek tili va adaqbiyoti yo’nalishi 2-bosqich magistranti (O‘zbekiston ) Annotatsiya: Ushbu maqolada professor Dilmurod Quronovning Adabiyotni tarixiy aspektda o’rganish maqolasi va milliy adabiyotimizni tarixiy 705 aspektda o’rganish masalalari haqida fikr yuritilgan. Muommoning dolzarbligini ko’rsatishga harakat qilingan. Kalit sozlar: davrlashtirish, arxaik davr, individual-ijodiy davr, traditsionalizm Annotation: In this article, Professor Dilmurod Kuronov's article on the study of literature from a historical perspective and the issues of studying our national literature from a historical perspective are discussed. An attempt was made to show the relevance of the problem. Key words: periodization, archaic period, individual-creative period, traditionalism Аннотация: Данной статье обсуждаются статья профессора Дилмурода Куронова об изучении литературы с исторической точки зрения и вопросы изучения нашей национальной литературы с исторической точки зрения. Сделана попытка показать актуальность проблемы. Ключевые слова: периодизация, архаический период, индивидуально- творческий период, традиционализм. Adabiyotshunos olim professor Dilmurod Quronov 1998-yil ,,Jahon adabiyoti’’ jurnalining birinchi sonidagi maqolasida ,, …asr sarhisobi boshlangan ekan ,tanqid oʻzining bosh vazifasi - saralamoqqa kirishmog’i zarur’’[4:28] deb yozgan edilar. Qozoqboy Yo’ldoshev o’zining ,,Yoniq soʻz” kitobida Ozod Sharafiddinov boshchiligidagi mualliflar guruhi tomonidan tuzilgan ,,XX asr oʻzbek adabiyoti tarixi” darsligi haqida fikr yuritar ekan, adabiyotni davrlashtirish uchun ijtimoiy-siyosiy taraqqiyot bosqichlari mezon qilib olingan, lekin adabiy jarayonni aynan shu tahlit ilmiy va estetik asoslari ko’rsatib berilmaydi. Vaholangki, bir davrga mansub badiiy hodisalarda farqli jihatlardan ko’ra umumiy jihatlar ko’proq degan fikrni beradi. Haqiqatdan ham adabiyotshunosligimizni nazariy asoslar bilan o’rganila boshlanganiga shuncha vaqt bo’lgan bo’lsa ham hanuzgacha davrlashtirish masalasida aniq bir toʻxtamga kelinmagan. Jahon adabiyotshunosligida ham bu masalada aniq bir xulosalar berilmagan boʻlsada, hozirgi adabiy jarayon javharida yotuvchi jihatlarni nazarda tutgan holda adabiyot taraqqiyotining uch bosqichini ajratish tarixiy poetikada koʻpchilik mutaxassislar tomonidan eʼtirof etilgan. Yevropa adabiyotshunoslari badiiy tafakkurning eng umumiy va barqaror uchta: 1. Arxaik yoki mifopoetik. 2.Traditsionalistik yoki nirmativ. 3. Individual-ijodiy yoki tarixiy tiplari mavjud. Domla ushbu kategoriyalar haqida gapirar ekan, jahon adabiyotshunosligidagi bu davrlashtirishga insoniyat tamaddunining umumiy jihatlari asos qilib 706 olinganligini yozadi. Haqiqatan ham insoniyat tamaddunida taraqqiyot bir xilda kechmagan, ijtimoiy-siyosiy qarashlarda tafovut borligi ham bor gap.Bu o’rinda milliy mentalitet masalasini ham hisobga olsak, domlaning oʻrtaga tashlagan muammosini naqadar dolzarb ekanligini his qilamiz Xususan tradistionalizim yoki normativ poetika bosqichini Yevropada antik Yunonistondagi miloddan avvalgi VI-V asrlardan XVIII asr oʻrtalarigacha, Sharqda esa milodiy I asrdan XIX asr oxiri XX asr boshlariga qadar boʻlgan davr oralari bilan belgilanadi. Ushbu davr haqida gap ketganida adabiyot alohida soha sifatida ajralib chiqdi, uning nazariy asoslari ishlab chiqildi. Eʼtibor qilsak Sharqda ushbu davr I srdan XIX asr oxiri XX asr boshlariga qadar davom etganligini ko’rishimiz mumkin. Lekin masalaning boshqa tomoni ham borki, Sharqning oʻzida ham taraqqiyot turlicha vaqtlarda yuz bergan. Umuman sharq adabiyoti uchun berilgan ushbu davrlashtirish vaqtlarini milliy adabiyotimizga tadbiq etilsa bir qancha tafovutlarni korishimiz mumkin boʻladi va adabiyotshunoslar oldiga adabiyotni tarixiy aspektda organish zaruriyatini qoʻyadi. Individual-ijodiy tafakkur bosqichining o’zini oladigan bo’lsak, mazkur bosqichda jamiyatda shaxsning maqomi o’zgargani singari badiiy ijodda ham shaxs mavqeyi o’zgara bordi. 3- bosqichga kelib muallif shaxsi markaziy o’rinni egallay bordi. Mazkur bosqichda muallif belgilangan me’yorlarga og’ishmay rioya qilish majburiyatidan forig’ bo’ldi. Muallif olamni va o’zini anglash uchun so’zdan erkin foydalanishi, so’zga xususiy ma’nolar yuklay oladigan bo’l;di. Yevropa adabiyotshunoslari Sharqda ushbu davr XIX asr oxiri XX asr avvalidan boshlangan deb belgilaganlar. Ammo milliy adabiyotimizni o’rganish asnosida biroz farqli jihatlar ko’zga tashlanadi. Davrlashtirish masalasiga kelganda aksar hollarda biz yengilgina ijtimoiy-siyosiy tuzumga qarab davr chiziqlarini belgilashga o’rganib qolganmiz. Misol muchun, Sobiq Sovet tuzumi davrini Sho’rolar davri adabiyoti deb nomlaymiz. Adabiyot sohasi o’rganuvchilaridan adabiyot yoki adabiyotshunoslikning davrlashtirish masalasidan bahs yuritilsa, aniq bir javob berishga qiynaladilar. Mana shu jihatlarni inobatga olgan holda domla Quronovning Milliy adabiyotni tarixiy aspektda o’rganish zarur degan xulosalarida jon bor. Agar ushbu masala atroflicha o’rganilsa, o’ylaymizki,yangi-yangi tadqiqot ishlai uchun asos bo’lib xizmat qiladi. Yüklə 7,91 Mb. Dostları ilə paylaş:
|