Tili, adabiyoti va folklori instituti, alisher navoiy nomidagi davlat adabiyot muzeyi, urganch davlat universiteti
Yüklə 7,91 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Abdalan-ı Rum
diye tabir edilen topluluğa mensup şeyhlerden biri olan Geyikli Baba da Abdal Musa (Avcı 2015:96) da İzzeddin Hasanoğlu gibi Horasan 177 mülkündendirler. Bunlar gelip yerleştikleri Azerbaycan’ın Hoy şehrinden Anadolu’ya geçmişler ve Geyikli Baba Orhan Gazi zamanında birçok gazaya, özellikle Bursa’nın alınmasına katılmış ve üç bölgeyi müritleriyle almışlardır (Güzel 1999: 44; Ocak 2020; 139-140). Abdal Musa velayetnamesine göre Abdal Kefi bir gün Abdal Musa ile sohbette iken “ Acaba bu sultan hangi soya bağlıdır? ” diye sorunca diğer abdallar cevap vermemiş, Abdal Musa Kefiye şiirle şu cevabı vermiştir: “ Bizim hususumuz marifet söyler Biz Horasan mülkündeki boydanuz Musa Turda durup münacat eyler Neslimüz sorarsan asıl Hoydanuz ” (Gülerer 2014: 22-23; Güzel 1999: 44) Yesevî tarikatının gelenekleri XIII. yüzyılda Anadolu’da kendi adıyla değil Haydarilik ve Baba İlyas’ın temsil ettiği Vefâi tarikatı adı altında devam etmiştir. Babailik de Vefâilik de Yesevî tarikatına benzer nitelikler taşımıştır (Ocak 1998: 329). Bazı araştırmacılar Dede Garkın adlı Türkmen şeyhinin Vefai tarikatını Anadolu’da yaydığını, bu tarikatın şeyhi Baba İlyas’ın Hacı Bektaşı Veli ve Şeyh Edebalı’yı yetiştirdiğini ileri sürmüştür (Öztürk 1998: 233). Qarqın/Qarxın bol nimet anlamında (Altaylı 2018: 1997) olup bir Türk boyunun adıdır ve bu adı taşıyan yer adları vardır. Bugün Ermenistan işgalinde kalan ve Aras nehrine takriben 3 km uzaklıkta Iğdır’ın Dize (Koçkıran) köyü karşısında Qarxın/Qarxun adlı bir köy vardı 1970’li yıllara kadar burada Azerbaycan Türkleri yaşıyordu, o tarihten sonra etnik temizliğe tabi tutulup kitle hâlinde Azerbaycan’a sürüldüler, Aras nehri kıyısında bir daha görünmediler, sesleri de duyulmaz oldu. Âşıkpaşa yazdığı tarihinde babasının Şeyh Yahya, onun babasının Şeyh Selman, onun babasının Âşık Paşa, onun babasının da Baba İlyas olup Seyyid Ebülvefâ’nın halifesi olduğunu kaydetmiştir (Atsız 2011:15). Hacı Bektaş Velî’den bahseden en eski kaynak Menâkıbu’l Arifin Ahmet Eflaki tarafından yazılmış, Hacı Bektaş eserde Mevlana’nın çağdaşı olarak gösterilmiştir. Ona göre Hacı Bektaş Velî’nin doğum ve ölüm tarihleri 1207- 1273’dür (Duran 2007:27). Velâyetnâme’ye göre Hacı Bektaş Velî’ye “ Hünkâr ” denmesinin sebebi bir kerametle ilgilidir. Şeyh Lokman Perende abdest almak için bir ibrik su istemiş, Bektaş da “Ne ola bir safâ nazar itseñüz mektebhâne içinden bir su çıksa” demiş. Lokman Perende de gücünün buna yetmeyeceğini söyleyince Bektaş elini kaldırıp dua edince Lokman Perende de âmin demiş ve aniden medreseden bir su çıkıp kapıya doğru akmış Şeyh Perende bunu görünce “Hünkâr” demiş ve Bektaş’ın lakabı böylece Hünkâr olmuştur (Duran 2007: 29, 37). Âşıkpaşa Hacı Bektaş Velî’nin Anadolu’ya gelişini şöyle kaydetmiştir: “ Bu Hacı Bektaş Horasan’dan kalktı, bir kardeşi vardı Menteş derlerdi, birlikte Anadolu’ya gelmeye heves ettiler. Evvela doğru Sivas’a geldiler. O zamanda Baba İlyas gelmiş, Anadolu’da oturur olmuştu, meğer onu görmek isteğiyle gelmişler. Bu hacı Bektaş kardeşiyle Sivas’a Sivas’tan Baba İlyas’a, oradan Kırşehir’e, Kayseri’ye geldiler. Menteş yine memleketine yöneldi. Hacı Bektaş kardeşini 178 Kayseri’den gönderdi, vardı Sivas’a çıktı oraya varınca eceli yetişti onu şehit ettiler ” (Atsız 2011:206). Velâyetnâme’ye göre Hacı Bektaş şeyhi Ahmet Yesevî tarafından Anadolu’ya gitmekle görevlendirilmiştir (Duran 2007:30). Osmanlı sultanlarının Osman gaziden başlayarak tasavvuf ehlini koruyup kolladıkları bilinmektedir ve bunun en güzel örneği Fatih Sultan Mehmet’in Molla Câmî’ye felsefeci, sûfî ve kelamcıların görüşlerini değerlendirdiği Yüklə 7,91 Mb. Dostları ilə paylaş:
|