Tili, adabiyoti va folklori instituti, alisher navoiy nomidagi davlat adabiyot muzeyi, urganch davlat universiteti

 
Açar sözlər: 
müasir özbək ədəbiyyatı, Mahmud Tahir, xalq şairi, poeziya 
Summary 
In the literary-social, spiritual-cultural life of the 21st century, the national 
poet of Uzbekistan, Mahmud Tahir, is one of the most active, sharp-witted, quick-

---

579 
witted poets. All the poet's books of poems published until today have become the 
intellectual property of those who love literature, words and poetry. The subject of 
the poet's poetry is wide and traditional. Mahmud Tahir is a folk poet who has his 
place in Uzbek poetry. The most valuable and main treasure of every literary 
person - poet, writer - is his creativity, activities, works, books. Mahmud Tahir 
paid more attention to literary activity and creativity, created opportunities among 
various activities and developed his poet's spirit and poet's skills. His creative way 
is analyzed in the article.
 
Key words:
modern Uzbek literature, Mahmud Tahir, folk poet, poetry 
 
Mahmud Tahir 1952-ci il avqustun 31-də Daşkənd vilayətinin Parkənt rayo-
nunda anadan olmuşdur. 1959-cu ildə Nizami adına orta məktəbə daxil olmuş, 
1969-cu ildə orta məktəbi bitirdikdən sonra Daşkənd Dövlət Universitetinin filolo-
giya fakültəsinə daxil olaraq təhsilini davam etdirmişdir. O, axşam bölməsində 
təhsil aldığından universitetin tələbələr şəhərciyində yaradılmış tikinti şirkətində 
dülgər işləməyə başlayır. 1971-1973-cü illərdə hərbi qulluqdan sonra təhsilini da-
vam etdirmişdir (4).
Mahmud Tahirin ilk şeiri 7-ci sinifdə oxuyarkən Parkənt rayonunun “Sürət” 
qəzetində “Tannoz kelur” adı ilə çap olunub (1). İlk şeirlər kitabı isə “İndi de, ürə-
yim” adlanır. Bu kitab 1991-ci ildə “Qafur Qulam adına Ədəbiyyat və sənət 
nəşriyyatı”nda çap olunmuşdur. Bundan sonra şairin “Niyə görüşdük” (1992), 
“Məhəbbət şivəsi” (1995), “Axıb gedən xəyallar” (1996), “Həqiqəti bilən” (1999), 
“Yüzdörd” , “Seçmə” (2002), “Şeir hikməti”, “Yeni Daşkəndnamə”, “Diqqət et, 
dünya” (2005), “Atamın kədəri”(2006), “Poetik hikmət” (2008), “Yeni Daşkənd 
məktubu” (2012), “Yeni şeirlər” (2018), “Dünyanı oyananlara verin” (2012), “Söz 
səadəti” (2021) adlı kitabları nəşr olunmuş, oxucuların diqqətini cəlb etmişdir. 
Onun bir sıra şeirləri Respublikanın tanınmış xanəndələri tərəfindən ifa olunur.
1973-cü ildə “Yeni əsr övladı” nəşriyyatında korrektor kimi fəaliyyət 
göstərmiş, 1977-ci ildə universiteti bitirdikdən sonra isə Özbəkistan radiosunun
“Uşaq və yeniyetmələr” redaksiyasında fəaliyyətini davam etdirmiş, baş redaktor 
vəzifəsində işləmişdir. 1984-cü ildə “Parkənt səhəri” qəzetinə redaktor təyin 
olunan şair 1999-cu ilin iyun ayından etibarən Özbəkistan Yazıçılar İttifaqının 
Daşkənd vilayəti bölməsinə rəhbərlik edir. Eyni zamanda, uzun illər ərzində 
Parkənt rayonunun “Parkənt səhəri” qəzetinə rəhbərlik edən Mahmud Tahir indi 
isə baş redaktor kimi “Ədəbiyyat ziyası” adlı yeni ədəbi-maarif qəzetini çapdan 
buraxır. Öz simasını, yaradıcılıq məzmununu tapmaq və inkişaf etdirmək üçün var 
gücü ilə çalışan ədibin ədəbi-ictimai fəaliyyəti olduqca zəngindir. 
Vətənin inkişafında, xalqın rifahında, insan ağlının nəcib məqsədə 
yönəlməsində, kamil insanın formalaşmasında milli ideya və ideologiyanın rolu və 

---

580 
yeri böyükdür. Ədəbiyyat bir çox amillərlə yanaşı, onun insanların şüuruna, 
qəlbinə yeridilməsində böyük rol oynayır. Məlumdur ki, milli ideya və milli 
ideologiya geniş anlayışdır. O, mənəvi, siyasi, iqtisadi və dini mövzuları əhatə edir. 
Milli ideya insanın və cəmiyyətin həyatında böyük məna və məzmun kəsb edən 
fəlsəfi düşüncə və dünyagörüşü yaradır. Bu ideyalar bəşəriyyətlə iç-içə 
olduğundan, onun nəcib məqsədlərini həyata keçirmək üçün prinsipləri müəyyən-
ləşdirir və onlara necə nail olmaq ideyasını inkişaf etdirir. Yalnız plüralizm 
prinsipinə əsaslanan ideologiya perspektivli və həyat qabiliyyətli hesab olunur, 
çünki belə bir ideologiya azaddır. Dünyanın ən qabaqcıl ölkələrində olduğu kimi, 
Özbəkistan Respublikası da müstəqillik əldə etdiyi ilk günlərdən mətbuat və söz, 
eyni zamanda yaradıcılıq azadlığı məsələsini gündəmə gətirmiş və 
qanuniləşdirmişdir. Əlbəttə ki, bu tarixi-siyasi hadisə alim və jurnalistlərin, şair və 
yazıçıların qarşısında geniş imkanlar, qarşısı alınmaz üfüqlər açdı. Əvvəllər qəti 
qadağan olunmuş mövzulara müraciət etməyə, ölkənin şanlı tarixi, dini, dəyərləri 
və milli adət-ənənələri haqqında yazmağa, onları təbliğ etməyə imkan yarandı. 
Şərq xalqlarının, xüsusən də özbəklərin min illər boyu tətbiq etdiyi İslam 
dünyagörüşünün tədqiqi və təbliği də həmin illərdə qadağan olunmuş mövzulardan 
idi. Elə buna görə də ədəbiyyatşünas və tarixçilər öz Vətəninin, dininin, ədəbiyyat 
və mədəniyyətinin irsi haqqında həqiqəti deyə bilməmişlər. O dövrdə şairlərin, 
ədiblərin qəlbindəki dini-mistik hisslər nəticəsində oxucular şeirlərdən həzz ala bil-
mirdilər. Şeir müəyyən başlıqla başlayır və həqiqi istedada malik şair ilk olaraq 
başlıq vasitəsilə oxucunun qəlbinə yol tapır, qələmini, ruhunu sevdirir. Başlıq 
şeirin məzmunundan irəli gəlir. Bu hal, xüsusilə, ustad şairlərin yaradıcılığında 
özünü göstərir. 
XXI əsrdə ədəbi-ictimai, mənəvi-mədəni həyatda Özbəkistanın xalq şairi 
Mahmud Tahir ən fəal sözlü, iti zəkalı, hazırcavab şairlərdəndir. Mahmud Tahir 
poeziyasının konseptual pafosu xeyirxahlığın tərənnümüdür. Şairin bugünə qədər 
nəşr olunan bütün şeir kitabları ədəbiyyatı, sözü, poeziyanı sevənlərin əqli 
mülkiyyətinə çevrilmişdir. Şairin poeziya mövzusu geniş və ənənəvidir. Sənət əsə-
rinin gözəlliyini anlamaq, hiss etmək, onun təsirini duymaq, başqalarına sirayət 
etmək hər bir insanın fərdi ruh halıdır. Lakin təsəvvürün üfüqündə görünən, dərk 
edilən gözəlliyi izah etmək, onun məsumluğunu, təsir gücünü ifadə etmək asan de-
yil. Lirik əsərlərdə istənilən gözəl bədii hadisənin bəzi məqamları gizli, müəmmalı, 
bəzi məqamları isə açıq olur. Bədii sözün sehri, şeirin gücü, şeirin hikməti, şairin 
qüdrəti məhz budur.
Mahmud Tahir özbək poeziyasında öz yeri olan xalq şairidir. Hər bir ədəbi 
şəxsiyyətin – şairin, yazıçının ən dəyərli və əsas xəzinəsi onun yaradıcılığı, 
fəaliyyəti, əsərləri, kitablarıdır. Mahmud Tahir də ədəbi fəaliyyətə və yaradıcılığa 
daha çox diqqət ayırmış, müxtəlif fəaliyyətləri arasında imkanlar yaradaraq şair 

---

581 
ruhunu, şairlik bacarığını inkişaf etdirmişdir. Onun yaradıcılığının əsas xətti poe-
ziyadır. Şairin yaradıcı fəaliyyətini şərti olaraq üç hissəyə bölmək olar: 
1.Yaradıcılığı; 2.Qəzet, redaksiya fəaliyyəti; 3.İctimai xadim kimi. 
Şairin şeirlərinin hər biri müasir dövr ədəbiyyatının sevilən lirik 
nümunələridir. Onun özbək poeziyasında özünəməxsus yer tutması fikrini şairin 
bütün şeir kitabları sübut edir. Müxtəlif illərdə qələmə aldığı və çap etdirdiyi kitab-
larında yer alan şeirlər şairin poetik ruhundan, vətənə sədaqəti və məhəbbətindən 
xəbər verir. Şair “Yeni şeirlər” (2018-ci il) adlı topluda son illərdə qələmə aldığı 
yeni şeirləri yer almışdır. Bu kitaba daxil olan şeirlərin əsas məzmunu və motivi 
Vətənə, qadına, övlada, həyata sevgidir. Müəllifin Vətəni haqqında fikirlər 
özünəməxsusdur: “1991-ci il avqustun 31-i – Möhtərəm Prezidentimizin müstəqil-
liyimizi elan etdiyi gün mənim bu Vətənin övladı kimi qürur hissimin başlanğıcı 
oldu.
Ad günüm – 31 avqusta – müstəqilliyimizin elan olunduğu günə təsadüf edir. 
Biz dinc və sakit, xoşbəxt və firəvan yaşamağa layiq xalqıq. Çünki özümüz üçün 
etdiyimiz bütün yaxşılığı başqalarına da veririk” (4). Şairin lirik məharəti 
sayəsində bu şeirləri oxuyan oxucu bu misralarda öz xoşbəxtliyini, sevincini, 
kədərini, qəlb ağrısını, Vətən eşqini anlaya və duya bilir: