Tili, adabiyoti va folklori instituti, alisher navoiy nomidagi davlat adabiyot muzeyi, urganch davlat universiteti

Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati: 
1.
Иброҳим Ҳаққул. Тақдир ва тафаккур. Тошкент: “Шарқ”, 2007.

---

169 
2.
Фузулий. Асарлар. Икки жилдлик. Девон. Тошкент: Ғафур Ғулом 
номидаги бадиий адабиёт нашриёти, 1968. 
3.
Огаҳий. Таъвизу-л-ошиқин. Тошкент: “Мумтоз сўз”, 2014. 
 
 
AHMET YESEVÎ’DEN İZZEDDİN HASANOĞLU VE HACI 
BEKTAŞ VELİ’YE 
Seyfədddin ALTAYLI,
dotsent
(Türkiyə) 
Özet
Türk kültürünün İslami boyutu X. yüzyıldan başlamış ve günümüze kadar 
devam etmiştir. İslam dininin özellikle göçebe Türk boyları arasında yayılmasında 
en önemli rolü sûfî şeyhlerle mürit adlandırılan dervişleri üstlenmiştir. Türkler 
bunları eski çağların 
kam, oyoon, baksı, ozan
gibi adlarla anılan hem din adamı 
hem kopuzlarıyla destanlar söyleyen sanatçı hem de devletin özel olarak önemli 
toplumsal görevler yüklediği saygın şahsiyetlere benzetmiştir. Bu sebeple anılan 
dervişlerin İslam dinini Türk boylarına benimsetmesi ve yayması daha kolay 
olmuştur. Ahmet Yesevi ile başlayan tarikat şeyhlerinin ve müritlerinin dünyaya ve 
her türlü nimetine sırt çevirmesi, toplumda fakir, kimsesiz ve her türlü yardıma 
muhtaç insanlara yalnızca Tanrı’nın rızasını kazanmayı hedefleyen bir anlayışla 
yaklaşmaları onların toplum içinde sayılıp sevilmelerine olanak sağlamıştır. Ahmet 
Yesevi’nin yer altında yaptırdığı dapdaracık bir hücrede 63 yaşından ölümüne 
kadar zikir ve ibadetle meşgul olması, Baba Tahir Uryan’ın, İzzeddin 
Hasanoğlu’nun şeyhi Ahmet Zakir’in kendilerini çıplak addedecek giysilerle 
mağaraları ve ilkel barınakları medrese hâline getirerek
kalenderi
bir hayatı 
benimsemeleri ve müritlerini buralarda yetiştirmeleri onlara toplum nezdinde 
yadsınamaz bir sevgi beslenmesine, sayılmalarına sebep olmuştur. Ahmet 
Yesevi’den başlayan tarikat geleneği ve yolu Hâkim Ata, Necmeddin Kübra, 
Razeddin Ali Lâlâ, Hasanoğlu’nun şeyhi Ahmet Zakir, Şeyh Ebül Vefa Bağdadi, 
Hacı Bektaş Veli ve daha nice sûfî şeyhler tarafından günümüze kadar devam 
ettirilmiştir. Ancak o dönemlerdeki tarikat şeyhleri ve müritleri ile sonraki çağlarda 
ve günümüzde yaşayan tarikat şeyhleri ve müritleri arasında doğu ile batı kadar 
fark olduğu da unutulmamalıdır.