Tili, adabiyoti va folklori instituti, alisher navoiy nomidagi davlat adabiyot muzeyi, urganch davlat universiteti

 Ключевые слова: 
Фузули, Огахи, творческое влияние, своеобразие, 
тема, образ, изображение, выражение, мастерство. 
Annotation 
In this article, the great poet of the Azerbaijani people, Fuzuli, and one of the 
mature figures of Uzbek literature, Ogahi, will briefly discuss the issues of creative 
influence and originality. This situation is partially revealed based on the scope of 
the topic, ideological direction, world of images, scale of the image. 

---

165 
Key words: Fuzuli, Agahi, creative effect, originality, theme, image, describe, 
expression, skill. 
Ozarbayjon adabiyotining ulug‘ namoyandalaridan biri Muhammad 
Sulaymon o‘g‘li Fuzuliy (1498-1556) ijodi o‘zidan keyingi davr turkiy she’riyat 
rivojida ulkan ahamiyatga ega bo‘ldi. Uning boy adabiy merosidan ta’sirlangan 
juda ko‘p ijodkorlar Fuzuliyning she’riyatdagi an’analarini davom ettirdilar. Bu 
holat Xorazm adabiy muhiti vakillari ijodida ham kuzatiladi. Xususan, Ravnaq, 
Nishotiy, Kiromiy, Munis, Gʻoziy, Ogahiy, Komil, Feruz, Ahmad Tabibiy, 
Komyob, Avaz O‘tar va boshqalar ijodida Fuzuliy ijodiga ergashish, undan 
ta’sirlanish yaqqol ko‘zga tashlanadi. Ayniqsa, Muhammad Rizo Erniyozbek o‘g‘li 
Ogahiy (1809-1974) she’riyatida bu adabiy ta’sirning go‘zal namunalarini 
uchratish mumkin.
Taniqli adabiyotshunos Ibrohim Haqqul Fuzuliy she’riyati haqida fikr yuritar 
ekan, shunday satrlarni bitgandi: “Fuzuliy she’riyati dunyoning muvaqqat va foniy 
“haqiqat”laridan xoli sof san’at. Bu soflikka shoir eng ma’nili va xayoliy fikrlarni, 
nozik his va latif tuyg‘ularni payvand qilish, hayot va inson haqidagi teran falsafiy 
xulosalarni samimiy ehtiros ila tasvirlash orqali erishgan.”[1,177]. Ana shunday 
boqiy she’riyat Ogahiyni ham o‘ziga rom etgan edi.
Fuzuliy she’riyati haqida so‘z ketganda, uning bir qancha o‘ziga xosliklari 
farqlanadi.
1. Shoir she’riyatining asosi, o‘zining ta’biri bilan aytganda, ilmdir. Ilmsiz 
she’r poydevorsiz binoga qiyos etiladi.
2. Fuziliy she’riyati betakror hikmatlarga boy, go‘zal falsafaga ega go‘zal 
ijod namunalaridan tarkib topgan.
3. Uning ijodi musiqiyligi, ohangdorligi bilan ajralib turadi va shu bois ham 
barcha turkiy xalqlar orasida mashhurdir.
Bu kabi o‘ziga xos jihatlarni yana ko‘plab sanash mumkin.
Ishq va oshiqlik haqida so‘z ketganda, Fuzuliy o‘zini an’anaviy oshiqlar, 
adabiy qahramonlar Vomiq, Farhod, Majnunlardan ustun qo‘yadi. “Ahli dard”, 
ya’ni chinakam oshiqlar Vomiq, Farhod, Majnun vasfini yozganda, ulardan oldin, 
bosh tumorga Fuzuliy ismini bitadilar, deydi: 
Yozganda Vomiqu Farhodu Majnun vasfini ahli dard, 
Fuzuliy odini, ko‘rdim, sari tummora yozmishlar.
[2,131] 
Ogahiy esa ushbu baytdan, Fuzuliy ilgari surgan fikrdan ijodiy ta’sirlangan 
deyish mumkin. To‘g‘ri, bu payrav g‘azal emas. Gʻazallarning qofiya, radifida 
o‘xshashlik yo‘q. Faqat Fuzuliy fikrlaridan ta’sirlanish bor. Ogahiy yozadi: 
Ishq darsin Vomiqu Farhod mandin o‘rganur, 
Kasbi ilm etsa netong atfol ustod olida.
[3,43] 

---

166 
Ogahiy afsonaviy oshiqlar Vomiq, Farhod haqida so‘z yuritar ekan, bolalar 
ustod oldida ilm o‘rgangani kabi Vomiqu Farhodlar mendan ishq darsidan saboq 
oladilar, deydi. Yuqoridagilardan ham ko‘rinadiki, Fuzuliy va Ogahiylarning 
o‘zlari xususidagi e’tiroflarida yaqinlik bor.
Quyida tahlilga tortiladigan g‘azallar esa bir-biriga nihoyatda o‘xshash. 
Fuzuliy shunday yozadi:
Gʻubori sajdai rohing xating lavhi jabinimdur, 
Sujudi dargahing sarmoyai dunyovu dinimdur.
Agar azmi rah etsam shavqi vasling hodiyi rohim