Tili, adabiyoti va folklori instituti, alisher navoiy nomidagi davlat adabiyot muzeyi, urganch davlat universiteti
Yüklə 7,91 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Bu hurma
daha sonra dünyaya gelecek Ahmet’in kısmetidir ” demiştir. Peygamber de 171 ashabından birinin hurmayı alıp Ahmet’e ulaştırmasını isteyince Arslan Baba “ Allah’ın inayeti ve Resulullah’ın himmeti ile bu hurmayı sahibine teslim edeceğim ” demiş, Hz. Muhammed de hurmayı onun damağına yerleştirerek Ahmet’i nerede ve nasıl bulacağını söyleyerek eğitimi ile de meşgul olmasını istemiştir. Arslan Baba yıllarca Türkistan’da onu aramış, ancak manevi işaret verildiğinde giderek Ahmet’i oyun oynarken bulmuştur. Ahmet kendisindeki emanetini vermesini isteyince Arslan Baba damağındaki hurmayı çıkarıp ona vermiştir (Eraslan 1989: 160; Tatcı 2017: 20). Yesevi bu olayı Divanı Hikmet ’te şöyle dile getirmiştir. “ Yetti yaşda Arslan Babga kıldım salam Yedi yaşta Arslan Babaya selam verdim Hak Mustafa emanetin kılın inam Hak Mustafa emanetin eyle armağan Oşal vaktda miñ bir zikrin kıldım tamam O anda bin bir zikrin eyledim tamam Nefsim ölüp la-mekanğa aştım mena” Nefsim ölüp la-mekana yükseldim böyle (Bice 2020:61) Rivayete göre babası Şeyh İbrahim vefat ettiğinde Ahmet yetim kalınca ablası Gevher Şahnaz’la uyumlu bir yaşam sürerek onun tarafından büyütülmüştür (Gülerer 2014: 308; Şahin 2020: 44). Ahmet’in Yesevi adını alması olayı bir menkıbe ile ilgilidir. O dönemlerde Mâverâünnehir bölgesinin hükümdarı olan Yesevî kışları Semerkant’ta yazları ise Türkistan dağlarında geçirirmiş. Bir yaz sonu Karaçuk dağına avlanmaya gitse de dağın elverişsiz yapısı avlanmasına engel olunca Karaçuk dağının dümdüz bir çöl veya ova olmasını dilemiştir. Ülkesindeki velileri toplayarak bu dağın ortadan kalkması için dua etmelerini istemiştir. Evliyalar üç gün boyunca dua etse de bir değişiklik olmayınca hem şaşırmış hem de mahcup olmuşlar. Sultan, başka Tanrı dostu olup olmadığını sorunca Şeyh İbrahim’in oğlu Ahmet’in yaşı küçük olduğu için çağrılmadığını söylemişler. Sultan birini Ahmet’i davet etmesi ablasına yollamış. Gevher Şahnaz da “ Babam vefat ettiğinde vasiyet ederek Ahmet’in ortaya çıkma vakti geldiğinde mabedimdeki sofraya bakın, onu ancak günü geldiğinde Ahmet açabilir ” deyince Ahmet’i makbere yollamışlar. Babasının mezarına giden Ahmet sofrayı eline alınca kendiliğinden açılınca alıp görevliler ile Yesî’de evliyaların toplandığı yere gitmiş. Sofrada olan bir ekmeği doksan dokuz bin evliya, asker ve padişaha bölüştürmüş, bu kerameti görenler onun ayağına kapanmışlar. Padişah, Ahmet’ten Karaçuk dağının ortadan kalkması için dua etmesini istemiş, Ahmet de hırkasının içine girerek dua edip beklemeğe başlamış. Biraz sonra öylesine şiddetli yağmur yağmış ki, dağlar taşlar su içinde kalmış, evliyaların seccadeleri dalgaların arasında yüzmeye başlayınca ölüm korkusuyla Ahmet’e seslenerek “ Başını hırkandan çıkar âlemi Nuh tufanına gark ettin” diyerek bağırıp çağırmaya başlamışlar. Ahmet başını hırkadan çıkarınca bulutlar dağılıp güneş çıkmış ve Karaçuk dağının yok olduğu görülmüş. Bu kerameti gören Yesevî “ Ey Cenabı Hakk’ın sırlarına mazhar olan yüce insan bu hakir kulun adının kıyamete kadar yaşaması için bir şey yap ” deyince Ahmet de “ Âlemde her kim bizi severse senin adınla birlikte ansın ” demiş, böylelikle Yesevî lakabını almış (Hazînî 2014: 91-92). 172 Destanlar çağını yaşayan Türklerin o dönemlerde yarattıkları muhteşem sözlü edebiyatı nesilden nesle ulaştırıp çağlar boyunca eğiterek geldikleri insanların torunlarına bu menkıbe ve rivayetlerin nasıl bir maneviyat aşılayacağını tahmin etmek pek de zor değildir. Mitolojik Tengricilik (Gök Tanrı) inancıyla İslam dininin birçok yönünün genel hatlarıyla örtüşmesi Türklerin tasavvuf anlayışını çok daha kolay benimsemesine yardımcı olmuştur. Ahmet Yesevî Türkistan’da böylesi bir ortam bularak İslam dininin yayılmasında son derece etkin rol üstlenmiş, 1218 yıllarında Moğol istilası başlayınca da dervişleri bulundukları yerleri terk edip Moğolların ulaşamayacaklarını zannettikleri Anadolu ve Azerbaycan’a Harezm ile Horasan üzerinden akmış, onların bir kolu da Hindistan’a yönelmiştir (Ocak 1998: 312). Bu istila diğer taraftan Maveraünnehir, Harezm ve İran coğrafyalarında yayılan Yüklə 7,91 Mb. Dostları ilə paylaş:
|