Tálim bilimlendiriw sistemasında kompyuter texnologiyalarınan paydalanıw

I BAP. KOMPYUTER TARMAQLARÍ HAQQÍNDA ULÍWMA TÚSINIKLER.
1.1.
 
Kompyuter tarmaqları 
 
Kompyuterlerdiń óz-ara túrli maǵlıwmatlar, programmalar almasıw maqsetinde 
biriktiriliwi kompyuter tarmaqları delinedi. Kompyuterlerden tarmaqqa biriktirilgen 
halda paydalanıw júda kóp abzallıqlarǵa iye. Máselen, kompyuter tarmaǵına 
jalǵanǵan bir printerdi hámme paydalanıwshılar birgelikte qollanıwı, qandayda bir 
shólkem tárizinde esaptı tez tayarlaw ushın onı bólimlerge bólip, hár bir bólegin 
ayrıqsha tarmaq kompyuterinde tayarlaw múmkin. Fayllar, kataloglar, printer hám 
disklerden tarmaqta birgelikte paydalanıw múmkin. Bul bolsa óz náwbetinde 
tejewlerge alıp keledi. Sonıń ushın da kompyuterler tarmaqlarǵa biriktiriledi. 
Kompyuterlerdiń fizikalıq tárepten birlestiriliwi menen tarmaq ózinen-ózi isley 
beredi degeni emes. Tarmaqtaǵı kompyuter tarmaq operacion sisteması basqarıwında 
isleydi
. 
Kompyuter tarmaqlarıniń kóp ǵana belgileri, tiykarınan aymaqlıq 
tamiynleniwi tarepinen bóleklew múmkin. Buǵan kóre global, aymaqlıq hám lokal 
tarmaqlar parıqlanadı. Házirde sonday baǵdarlama tamiynatın dúziwdin eki túrli 
tiykarǵı baǵdarı engizilgen. 
Birinshi baǵdarda 
tarmaqtıń programmalastırılǵan 
támiynatı kóp ǵana paydalanıwshılarǵa hámme kirisiwi múmkin bolǵan bas 
kompyuter resursların usınıs etiwge mólsherlengen. Ol 
fayl-server 
dep júritiledi.
1
Bas kompyuterdiń tiykarǵı resursı fayllar bolǵanı ushın ol sol attı alǵan. Bul dásturli 
modullar yakı maǵlıwmatlarǵa iye fayllar bolıwı mumkin. Fayl-server - bul serverdiń 
eń ulıwma túri. Fayl-serverdiń disk kólemi ádettegi kompyuterdegiden kóp bolıwı 
kerek, sebebi onnan kóp gana kompyuterlerde paydalanıladı. Tarmaqta bir qansha 
fayl- serverler bolıwı múmkin. Tarmaqtan paydalanıwshılardıń birgelikte 
paydalanıwına usınıs etiletuǵın fayl-serverler bolıwı mumkin. Tarmaqtan 
paydalanıwshılardıń birgelikte paydalanıwǵa usınıs etiletuǵın fayl-serverdiń basqa 
túrlerin hám sanap ótiw múmkin. Maselen: printer, modem, faksimil baylanıs ushın 
qurılma. Fayl-server resursların basqarıwshı hám kóp ǵana tarmaq paydalanıwshıları 
1
Ю. Блэк; перев. с англ.Сети ЭВМ: протоколы стандарты, интерфейсы — М.: Мир, 1990. 

---

5 
ushın ruxsat beriwshi baǵdarlama tarmaq támiynatı tarmaqtıń operacion sısteması dep 
ataladı. Onıń tiykarǵı bólimi fayl-serverde jaylasadı. Jumısshı stanciyada tek ǵana 
resurs hám fayl-server arasınan soraw qılınatuǵın programmalar aralıǵındaǵı interfeys 
rolin islewshi onsha úlken bolmaǵan qabıq jaylastırıladı.