Tálim bilimlendiriw sistemasında kompyuter texnologiyalarınan paydalanıw

 
7.4. «Juldız» topologiyalı tarmaqta maǵlıwmat almasıwın basqarıw 
 
«Juldız» topologiyasına oraylastırılǵan basqarıw usılı kóbirek sáykes túsedi, 
sebebi bul jaǵdayda orayda ne jaylasqanınıń áhmiyeti joq: kompyuter (oraylıq 
abonent) yaki arnawlı konsentratorli almasıwın basqarıwshı biraq ózi maǵlıwmat 
almasıwda qatnaspaydı . Tap sol ekinshi jaǵday 100VG AnyLAN tarmaǵında 
kórsetilgen.
Eń ápiwayı oraylastırılǵan usıl tómendegiden ibarat. Óz paketlerin uzatıwdı 
qálegen abonentler orayǵa óziniń sorawın jónetedi. Oray paketti uzatıw huqıqın 
náwbet penen beredi, máselen, abonentlerdi jaylastırıw jaǵdayına qarap, saat 
strelkasınıń jónelisi boyınsha náwbet beriw múmkin. Qandayda bir abonent óz 
paketin jónetiw bolǵannan keyin, maǵlıwmat jónetiw huqıqın paket jónetiwge 
soraw bergen (saat strelkasınıń jónelisi boyınsha) keyingi jaylasqan abonentge 
beredi .
Bul jaǵdayda abonent geografiyalıq ústinlikke iye dep ataladı.
Hár bir anıq waqıtta, eń úlken ústinlikke, jaylasıwda keyingi wórında turǵan 
abonent iyelik etedi, biraq tolıq soraw cikli aralıǵında hesh bir abonent basqa 
abonentten ústinlikke iye emes. Hesh kim óz náwbetin júdá kóp kútip qalmaydı.
Bul jaǵdayda qálegen abonent ushın tarmaqqa baylanısıw ushın eń kóp waqıt 
úlkenligi, hámme abonentler uzatqan paketge ketkan waqıt úlkenligine teń boladı. 
Bul usılda hesh qanday paketler toqnasıwı bolıwı múmkin emes, sebebi tarmaqqa 
iyelik etiwdiń sheshimi bir orında sheshilgen.
Oraydan basqarıwdıń bashqasha usılı da bolıwı múmkin. Bul jaǵdayda oray 
hámme sırtqı abonentlerge náwbet penen soraw jiberedi (basqarıw paketin). Qaysı 

---

149 
sırtqı qurılma (birinshi soralǵan) maǵlıwmat jiberiwdi qálese, juwap jiberedi (yaki 
maǵlıwmattı birden uzatıwdı baslap jiberedi). Maǵlıwmat almasıwı usı abonent 
penen dawam yettiredi. Bul baylanıs tamam bolǵannan keyin oraylıq abonent sırtqı 
abonentlerdi sheńber boyınsha náwbetpe-náwbet soraw etedi. Egerde oraylıq 
abonent maǵlıwmat uzatıwdı qálep qalsa, ol hesh qanday náwbetsiz qaysı abonentti 
qálese sol abonentke maǵlıwmat uzatadı.
Birinshi hám ekinshi jaǵdaylarda hesh qanday konflikt bolıwı múmkin emes 
álbette (hámma máseleni jalǵız oray qabıl etedi, ol hesh qaysı abonent penen 
konflikt jaǵdayǵa ótpeydi). Egerde barlıq abonentler aktiv bolıp, maǵlıwmat 
uzatıwǵa sorawlar chastotası joqarı bolǵanda da olar anıq náwbet penen 
maǵlıwmat uzatadı. Biraq oray joqarı dárejede isenimli bolıwı kerek, keri jaǵdayda 
maǵlıwmat almasıwı toqtaydı. Oray anıq ornatılǵan algoritm boyınsha islegeni 
ushın, basqarıw mexanizmi ózgermes boladı. Jáne basqarıw tezligi onsha joqarı 
emes.
Hátteki bir abonant turaqlı túrde maǵlıwmat uzatqanda da ol báribir kútiwge 
májbúr, sebebi oray qalǵan abonentlerdiń hámmesinen sorap shıǵıwı kerek.