To sh k ent te m ir y o ‘l m u h a n d is L a r iin s t it u t I 4 A. E. O d IL x o ‘jayev qurilish materiallari 5340200 «Bino va inshootlar qurilishi»

11.2. P lastm assalarning tarkibi va xossalari
Plastmassa kom pozitsiyalari polimer bogMovchi, kukun to ‘ldirgich, 
plastifikator,qotiruvchi, stabilizator, bo‘yoqlarva boshqa modifikatorlardan 
iboratdir.
11.2.1. P lastm assaiar tarkibi
BogMovchi m od d aiar 
sifatida polimerlar sintetik tolalar, kauchuklar, 
selluloza birikmalari ishlatiladi. Polimer bog‘lovchining turi plastmassa-
160

---

larning issiqqa kislo ta va ishqo rlarga bardoshliligi, m ustahkam lik, 
deform ativlik va boshqa xossalarini belgilaydi. Polim er bogMovchilar 
ishlab chiqarishda neft, to sh k o ‘mir, tabiiy gazlar, o ‘sim lik dunyosi va 
boshqa organik pioddaiar ishlatiladi. Polimerlarni organik sintez qilish 
jarayonida havocUm olinadigan azot, kislorod va boshqa gazlar ishlatiladi.
K ukun toMdrt'gichlar — 
noorganik va organik xom ashyo asosida 
olinadi. Ular tuzilishi jih atid a n kukun va dispers tolasim on boMadi. 
Kukunlar sifatida kvars qumi, alyuminiy, giltuproq, ohaktosh, dolom it va 
boshqa minerallardan maydalab olingan materiallar ishlatiladi. Tolasimon 
toMdirgich sifatida shisha, asbest, bazalt, nitron, tekstil chiqindilari 
ishlatiladi. Qatlamli plastm assa olishda q o g ‘oz, mato, y o g ‘och shponi 
va boshqa yupqa qatlam li m ateriallar ishlatiladi. Kukun toM dirgichlar 
plastm assa xossalarini yaxshilaydi va polim er bogMovchini tejaydi. 
M asalan, mineral kukunlar plastm assalarning issiqqa bardoshliligini, 
kimyoviy muhitlarga chidamliligini, tolasimon hamda matoli toMdirgichlar 
cho‘zilishdagi va egilishdagi mustahkamligini oshiradi.
Kukun toM dirgichlar yuzasig a m aydalanish jara y o n id a turli tuz 
birikm alari, gidrofob yoki difil m oddaiar bilan m exanik-kim yoviy 
aktivatsiya usulida ishlov berib, plastmassaning xossalari yaxshilanadi.