Tofiq quliyev
Yüklə 0,98 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
could say Jack Robinson (“bir göz qırpımında”), to be
marked for Coventry (“tənhalığa məhkum olmaq”); 3) Digər dillərdən bəzi ifadələrin tərcüməsi zamanı yaranan idiomlar: to make two ends meet (“çətinliklə dolanmaq”) idiomu fransız “Joindre les deux bouts” ifadəsindən alınma tərcümədir. A bolt from the blue (“gözlənilməz sürpriz”) (adətən xoşa gəlməyən) idiomu alman “Blitz aus blauem Himmel” ifadəsinin tərcüməsindən yaranıb; 4) Məcazi mənada işlənmə nəticəsində yaranan idiomlar: to sow one’s wild oats (“gəncliyində səhv etmək”), a wet blanket (“korlama”), to put (get) one’s monkey up (“qəzəbləndirmək”), to have a bee in one’s bonnet (“nəyinsə dəlisi olmaq”); 138 5) Güclü semantik yükə malik olan və bütövün mənasını başa düşmək üçün onun komponentlərinin leksik mənasından asılı olmayan ifadələr: to pull (draw) somebody’s leg (“ələ salmaq”), down to the ground (“bütün varlığı ilə”)” [73, 63]. İdiomların təsnifatı nüvə komponenti əsasında da aparıla bilər. Nüvə kimi çıxış edən sözü idiomların böyük əksəriyyətində təyin etmək mümkündür. Lakin bəzi idiomların nüvə komponentinin dəqiqləşdirilməsi komponentin semantikası və ya idiomun yaranma səbəbi ilə bağlı olur. Məsələn, Elə oğlandır ki, çayda balıq yan gedər; ipinin üstündə odun yığmaq olmur; Seyid Əhməd əli ilə ilan tutur idiomlarının birincisində nüvə elementinin oğlan, yaxud balıq, ikincisində ip, yaxud odun, üçüncüsundə əl, yaxud ilan olduğunu dəqiqləşdirmək lazım gəlir. İdiomlarda insanın bədən üzvlərinin adları, heyvan və quş adlarının işlənməsi diqqəti daha çox cəlb edir. İdiomların yaranma səbəbinin müəyyənləşdirilməsi də onun semantikasını aydınlaşdırmağa kömək edir. Bu 139 cür idiomlar, adətən, qanadlı sözləri, zərb məsəlləri əhatə edir. İdiomların tərkibində şəxs adlarının istifadə edilməsi də onların yaranmasının konkret şəxslə bağlı hadisə ilə əlaqəsini göstərir. İdiomatik birləşmələrin sözlərin müəyyən leksik- qrammatik söz qruplarına, daha doğrusu, nitq hissələrinə görə fərqlənməsi də onların təsnifat formalarından biridir. Bu halda hər bir qrup üzrə semantik xüsusiyyətləri aydınlaşdırmaq olur. M. Çernov çuvaş dilində idiomatik birləşmələrin dörd semantik-qrammatik qrupunu müəyyənləşdirmişdir: 1) substantiv, 2) adyektiv, 3) adverbial, 4) feli idiomatik birləşmələr [150, 99]. M.Çernovun qeyd etdiyi bu semantik-qrammatik qruplar üzrə ingilis və Azərbaycan dillərindəki idiomların da semantik xüsusiyyətlərini araşdırmaq olar. İngilis və Azərbaycan idiomlarının müqayisəli tədqiqi onların öz ətrafında tematik qruplar formalaşdırma imkanlarını üzə çıxarır. Tematik cəhətlər üzrə tədqiqat semantik xüsusiyyətləri, idiomun komponentləri arasındakı daxili əlaqələri, idiomların yaranma 140 mənbələrini üzə çıxarmağa imkan verir. Zənnimizcə, idiomların tematik qruplarının aşağıdakı kimi fərqləndirilməsi doğru olardı: 1. İnsanın hərəkəti, fəaliyyəti və vəziyyətini ifadə edən və tərkibində bədən üzvlərinin adları olan idiomlar. Məsələn: Yüklə 0,98 Mb. Dostları ilə paylaş:
|