Tok va kuchlanish transformatorlari

35-rasm. Paketlarga bo‘l-ingan magnit o‘zak ostidagi magnit maydon

34-rasm. Tishli yakorning havo bo‘shlig‘idagi magnit maydon
Xavo bo‘shlig‘ini o‘tkazuvchanligini bunday o‘zgarishini havo bo‘shlig‘ining koeffitsiyentlari K_1, K_2, K_3… - lar yordamida hisobga olish mumkin.

Shunday qilib havo bo‘shlig‘idagi magnit yurituvchi kuchni quyidagi ifoda yordamida hisoblash mumkin:
(10-7)
bu yerda:K_ = K_1K_2K_{3 …} - havo bo‘shlig‘ining koeffitsiyentlari; V_ - havo bo‘shlig‘ining magnit maydon induksiyasi; ₀ - havo bo‘shlig‘ining magnit singdiruvchanligi;  - havo bo‘shlig‘ining kattaligi.

Yakorning tishlar zonasini magnit yurituvchi kuchi

Xavo bo‘shlig‘idagi magnit maydonga o‘xshash murakkab xarakterda tarqalgan maydon bu tishlar zonasidagi maydon hisoblanadi (34-rasm).

Yakorning tishlar bo‘linmasini magnit maydoni:
F_t=V_ t₁ (10-8)
bu yerda: t₁ – tishlar bo‘linmasining eni; – havo bo‘shlig‘ining uzunligi.
Bu oqim ikki bo‘lakka bo‘linadi:
F_t=F_zx+F_px (10-9)
bu yerda: F_zx- tish orqali oqib o‘tayotgan oqim; F_px - paz orqali oqib o‘tayotgan oqim ; x - hisoblash koordinatasi.
Bu bo‘lakdagi magnit maydonni hisoblash qiyin bo‘lganligi sababli amaliy hisoblashlarni qanoatlantiruvchi Simpson usulidan foydalaniladi. Bu usulda tishni balandligi bo‘yicha uchta qismga bo‘linib, har bir bo‘lakning ko‘ndalang kesimidagi maydon kuchlanganligi hisoblanadi. Tishlar zonasidagi magnit yurituvchi kuch
F_z = H_z h_z (10-10)
bu yerda: (10-11)

H_z1 - tishning ustki qismidagi magnit maydon kuchlanganligi; H_z2 - tishning o‘rta kesmidagi magnit maydon kuchlanganligi; H_z3 - tishning pastki kesimidagi magnit maydon kuchlanganligi; h_z - tishning, balandligi.
Tishlarning ko‘ndalang kesimlarini ixtiyoriy nuqtalarida maydon kuchlanganligini o‘zgarmas deb qabul qilinadi.

Yakor, qutblar va yarmo magnit o‘zaklaridagi magnit maydon

Yakor, qutb va yarmo o‘zaklaridagi magnit maydonlar nisbatan kichik bo‘lganligi sababli, ularning maydon kuchlanganliklarini tajribalar yordamida keltirib chiqarilgan formulalar yordamida hisoblash mumkin. Yakorning magnit o‘zagida magnit maydon ikkiga bo‘linadi, o‘zakdagi magnit maydonning o‘rtacha induksiyasi

(10-12)
bu yerda: -magnit o‘zakning uzunligi; h_a - magnit o‘zak balandligi; K_p - po‘latni to‘ldirish koeffitsiyenti.
Yakorning magnit o‘zagidagi magnit maydonning hisoblab topilgan induksiyasiga asosan magnit o‘zakni tayyorlashda qo‘llanilgan elektrotexnik po‘latning magnitlanish egri chiziqlaridan foydalanib, yakorning magnit o‘zagidagi H_a va boshqa elementar bo‘laklardagi maydon kuchlanganliklarini aniqlash mumkin. Yakor o‘zagidagi magnit yurituvchi kuch
F_a = H_a L_a (10-13)
bu yerda: N_a - yakor o‘zagidagi maydon kuchlanganligi; L_a – yakor o‘zagidagi magnit kuch chizig‘ining uzunligi.
Qo‘zg‘atish chulg‘ami hosil qilgan maydonning bir qismi havo bo‘shlig‘i orqali o‘tmasdan konstruktiv elementlar orqali oqib o‘tib sochilish magnit oqimini F_ hosil qiladi. Qutblar va yarmo magnit o‘zaklaridagi magnit maydonni hisoblashda qo‘zg‘atish chulg‘ami hosil kilgan sochilish magnit maydonini ham hisobga olish kerak.
Asosiy qutb o‘zagidagi induksiya
V_m = (10-14)
bu yerda:
= 1+ (10-15)
-magnit maydonni sochilish koeffitsiyenti bo‘lib, bu koeffitsiyent o‘zgarmas tok mashinalari uchun 1,101,25 ga teng.
, , - asosiy qutb magnit o‘zagini uzunligi va eni; K_p- o‘zakning to‘ldirish koeffitsiyenti.
Asosiy qutb o‘zagidagi magnit yurituvchi kuch
F_m=H_mh_m (10-16)
bu yerda - N_m – qutb o‘zagining maydon kuchlanganligi; h_m – qutb o‘zagining balandligi.
Yarmodagi magnit yurituvchi kuchni aniqlash uchun yarmoning magnit maydon induksiyasini hisoblaymiz:
(10-17)
bu yerda - yarmoning yakor o‘qi bo‘yicha uzunligi; h_ya - yarmoning balandligi.
F_ya=H_yaL_ya (10-18)
N_ya - yarmodagi maydon kuchlanganligi; L_ya- yarmodagi magnit kuch chizig‘ining o‘rtacha uzunligi.

Mashinaning to‘la magnitlovchi kuchi va magnit tavsifi

Uzgarmas tok mashinasining magnit zanjirini elementar bo‘laklaridagi magnit yurituvchi kuchlarni qo‘shib, bitta qutbga to‘g‘ri keladigan to‘la magnit yurituvchi kuchni aniqlaymiz.