Toshkent davlat agrar universiteti nukus filiali

18-MAVZU. INNOVATSION FAOLIYATINI MOLIYALASHTIRISH
Innovatsiya – yangilik yaratish (ingl. innovation — yangilik yaratish, joriy etish)
Innovatsiyaning turlari va maqsadi
•
Korxonaning ishlab chiqarish jarayonlariga texnik va texnologik yangiliklar kiritish orqali ishlab
chiqarish jarayonlarini kengaytirish evaziga korxonaning foyda olish darajasini oshiradi.
•
Yangi mahsulot yoki xizmat turlarini joriy etish uchun sohaga investitsiyalarni jalb etish orqali
korxonaning raqobatbardoshligini oshiradi.
•
Ilgari mavjud bo‘lmagan yangiliklarni, ihtirolarni, izlanmalarni va talabni qondirishning yangi
metodlarini joriy etadi.
•
Innovatsiya yangi texnika va texnologiyalarni rivojlantirish, ishlab chiqarishning yangi zamonaviy
turlarini o‘zlashtirish (va x.k.) uchun jalb etilgan kapitalga moddiy tus beradi (mujassamlashtiradi)
Innovatsiyaning manbalari
-
Mavjud texnologiyalarni va bilimlarni chetdan kiritish, ularni mahalliy sharoitlarga moslashuvi
-
 Sohaga yangi bilim, izlanma va texnologiyalarni nafaqat mahalliy talab ehtiyojlar darajasida balki
katta masshtablarda kirib kelishi
Innovatsion loyihalarning rivojlanish bosqichlari
1. Boshlang‘ich etap
2. Startap
3. Ilk o‘sish
4. Kengayish
5. Loyihadan chiqish
1. Boshlang‘ich etap – bu bosqichga ilk ilmiy izlanmalar kiradi
2. Startap – ilmiy izlanmalarning timsoli (maketi) yaratiladi va bozor o‘rganiladi
3. Ilk o‘sish – izlanmalardan  namuna yaratiladi  ishlab chiqarishni kengaytirish mumkinligi o‘rganiladi
4. Kengayish – loyihalar amaliyotga tadbiq etiladi va bozorga ta'siri o‘rganiladi
5. Loyihadan chiqish – loyihalarni investorga sotish
Click here to buy
A
B
B
Y
Y
PD
F Transfo
rm
er
2
.0
w
w
w .A
B B Y Y.
c o
m
Click here to buy
A
B
B
Y
Y
PD
F Transfo
rm
er
2
.0
w
w
w .A
B B Y Y.
c o
m

Innovatsion  loyihalarnining mamlakatlar yaimdagi ulushi
Amerikada
   34 %
Yaponiyada
   24 %
yevropa davlatlarida     18 %
Rossiyada
             0.7 %
Innovatsion loyihalarni davlat tomonidan qo‘llab quvvatlash
Innovatsiyalarni - raqobatni kengaytiruvchi milliy iqtisodiyotni uzoq muddatga rivojlantirish omillaridan
biri ekanligi sababli uni davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlash lozim.
        
Shu bois ko‘p mamlakatlarda  innovatsion loyihalarni qo‘llab-quvvatlovchi fondlar va  jamg‘armalar
tashkil etilgan.
Turi
Maqsad
Masalan
1. To‘g‘ridan-to‘g‘ri kapital yo‘naltirish
Hukumatning to‘g‘ridan-to‘g‘ri
investitsiyalari
Hukumat to‘g‘ridan-to‘g‘ri
venchurlik fondlariga yoki kichik
biznesga mablag‘larni yo‘naltiradi
Belgiya – Investment Company
for Flanders (GIMV)
Davlat kredit mablag‘lari
Uzoq muddatli, imtiyozli kredit
mablag‘larini va beg‘araz
mablag‘larni kichik biznesga yoki
venchurlik fondlariga yo‘naltiradi
Daniya – VaekstFonden
(Business Development
Finance) Loan Programme
2. Moliyaviy imtiyozlar
Soliq imtiyozlari
Kichich biznes yoki venchurlik
fondlariga sarflangan mablag‘lar
doirasida soliq imtiyozlari beriladi
Buyuk Britaniya – Enterprise
Investment Scheme and
Venture Capital Trusts
Kafolatlangan qarzlar
Kichik biznes korxonalariga
sarflangan mablag‘lar doirasida
ma'lum shart-sharoitlar evaziga
banklarda qarz depozitlari ochish
Fransiya – Societe Francaise de
Garantie des Financements des
Petites et Moyennes Enterprises
(SOFARIS)
        
Respublikamizda ham innovatsion loyihalarni qo‘llab-quvvatlash maqsadida 2008 yilning 15 iyulida
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining PQ-916 sonli qaroriga asosan O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar
Mahkamasi huzurida “Texnologiyalar transferi agentligi” tashkil etilgan va ushbu agentlik zimmasiga yangi
texnologik ishlanmalar va ilmiy g‘oyalarni moliyalashtirish vazifasi yuklatilgan.
19-MAVZU. NOMODDIY AKTIVLARGA SAFARBAR ETILADIGAN INVESTITSIYALARNI
MOLIYALASHTIRISH
 Investitsiyalar xarakatdagi va kuchmas mulk, texnologiyalar va xokazolarning nomoddiy aktivlari
(litsenziyalar, patentlar) kurinishida xam amalga oshirilishi mumkin.
 Kup operatsiyalarda «investitsiya» pul mablag‘larini qo‘yishga aytiladi. Amaliyotda xar doim xam
shunday bulavermaydi.Investitsiyalash boshqa formalar kurinishda xam amalga oshiriladi. Misol: korxona
ustav kapitaliga badal kurinishdagi kuchar va kuchmas mulkka, qimmatli qog‘ozlarga, nomoddiy aktivlarga
ulushi xisoblanadi.
Xaqiqiy investitsiyalar deganda xakiqiy aktivlarga qo‘yilgan mablag‘ tushunilib- moddiy va nomoddiy
kurinishda buladi(ayrim xollarda nomoddiy aktivlarga ‘yilgan mablag‘ ilmiy texnik rivojlanishga
asoslangan bulsa uxolda bu innovatsion investitsiya xam deyiladi). Xaqiqiy investitsiyalar kapital qo‘yilma
shaklida  malga oshadi.
Xaqiqiy loyixalarga qo‘yilgan investitsiyalar-vaqtlar buyicha uzoq muddatli jarayondir.Shu sababli baxolash
jarayonida quyidagilarga e'tibor berish kerak:
-loyixaning riskliligiga-xarajatlarni koplash muddati kancha uzoq bulsa uning investitsion riskliligi shuncha
yuqori buladi:
-pulning vaqtinchalik qiymati vaqt utishi bilan inflsiya natijasida uning kadri-qiymatini yukotishi:
Click here to buy
A
B
B
Y
Y
PD
F Transfo
rm
er
2
.0
w
w
w .A
B B Y Y.
c o
m
Click here to buy
A
B
B
Y
Y
PD
F Transfo
rm
er
2
.0
w
w
w .A
B B Y Y.
c o
m

-loyixaning jozibadorligi boshqa variantlarga nisbatan qo‘yilgan kapitalni daromadlilik darajasini
kompaniya aksiyasi kurs qiymatini risklilik darajasi kamrok bulgan sharoitda imkoniyat darajada oshirish,
investor uchun bu maqsadni aniqlash imkoniyatini mavjudligi.
1.
Moliyalashtirishmi rejal ashtiri sh
Molshshshpirishni rejalashtirshp asoslari. Likvidlikni rejalashtirish.
Likvidpikni rejalashgirishning maqsadi va mazmuni. Daromad va xarajatlar balansi.
Daromadaar va xarajatlar balansining maqsadi va mazmuni. Balanslar.
Balansning maqsadi va mazmuni. Ko‘rsatkichlar taxdyuga. Shaxsiy kapital ulushi. Likvidaik.
Cash flow (naqs pul oqimi). Aylanma vositalar rentabelligi. Shaxsiy kashggal rentabelligi. Investitsiyapar.
2.
Moliyalashtirish
Kashggalga bo‘lgan ehtibj va uvdan foydalanish. Moliyalashtirish vositalari. O‘tmshodagi modiyalashtirish.
Tadqiqotlarni tashkil etishning Amerika tajribasi - tavak- kalchnlikli (venchurli) bshyaes deb nom olgan tadbirkorlik
turini yuzaga keltirdi.
Venchurli biznes tadqiqotlar, ishlanmalar, mi mahsulotni ishlab chiqarishga ixtisoslashgan mustaqil kichik firmalardan
tashkil top- gan bo‘ladi. Ularni tadqiqotchi olimlar, muhandislar, novatorlar tappsil etadi. Buvday firmalar AQSh, G‘arbiy
Nvropa va Yaponiada keng tarqalgan.
Kichik jamoa yangi g‘oyalarni tezroq o‘zlapggirishi va rivojlaniti- 'rishi mumkin.
Kichik tadqiqot biznesi 60-yshsharda shakplana boshlagan.
Kichik va o‘rta tadqiqot firmalari, misol uchun, yirik universi- tet markazlari yaqinida tashkil eggilgan. Ular birgadakda
yerni ijara- ga olishgan va universitetning laboratoriya va axborot texnikasidan foydalanganla^Shu tarzda AQShning Stenford
universiteti yaqini- da 3 mingdan orgiq kichik elektron firmalar jamlangan bo‘lib, ular- da band xodimlar soni 190-200 ming
kipshga teng. Ularning har biri bir-ikky" turdagi yangya mahsulotni ishlab chiqshp va o‘zlalggiryshga yo‘naltirilgan bo‘lib,
ularning umumiy salmogi jahonning komp'yu- ter va elektron qismlarning ayrim turlaridagi extiyojini 20%ini qoplaydi [21],
Chet el amaliyotvda kichik va o‘rta tadbirkorlikga ishchilar soni 500 kishigacha bo‘ngan firmalarni kiritshpadi.
Venchurli firmalar kashfiyot faolliginivg o‘sishi bosqichlarida o‘z ishini olib boradi.
Venchurli firmalar, odatda, foyda keltirmaydi, chunki ular mah- sulot ipshab chiqarish bilan shugullanmaydi, balki o‘z
ishlanmalarshi boshqa firmalarga (eksplereng, patient, kommutan) berishadi.
Venchurli firmalar ynrik kompaniyalarning sho‘ba korxonalari sifatida faoliyag yurntipsh mumkin. Ular, odatda, kam
soshsh xodim- lar shgatiga ega.
Innovatsiyaviy menejer funksiyalari an'anaviy menejer, yoki chet- dan taklif etilgai mutaxassis tomonidan amalga
opshriladi. Misol uchun konsaltiyG firmasndan taklif etilganlar.
Venchurli firmalarni tashknl etshp quyidagilar mavjudligini nazarda tutadi:
-
innovatsiya g‘oyasi - yangi mahsulot, texnologiya;
-
xamvyag ehtiyoji va tayushf etilgan toya asosvda yangi korxona tashsil etshpga tayyor bo‘lgan
tadbirkor;
-
bunday korxonalarni moliyalashtirish uchun tavakkalchilik ka- pitali.
Venchurli moliyapapggirish ikkiga asosiy shakllarda amalga oshi-' riladi - yangi korxonalar aksiyalarini sotib olshp yoki
turli xil kre- dvtyaarni ajratish vositasi yordamida.
Venchurli kapital degayada faqatgina yirik korxonalar mablagla- ' rnni emas, bapki banklar, davlat, sugurta, pensiya va
boshqa jamg‘arma- l^r mablaglarini ham tavakkalchiligi yukrri bo‘lgan sohalarga kiri- tshp tushuniladi.
Investitsiyalanshing boshha shaxllaridan farqli ravshssa, ushbu shakl bir qator o‘ziga xos xususiyaglarga ega:
-
investorning kompaniya kapitalidagi to‘gridan-to‘gri yoki vosi- tali pay ipggiroki;
-
uzoq muddatga mablag bershp;
-
investorning molijshpgirilayoptan korxona boshqaruvidagi fassh ishtiroki.
Tavakkalchilik kapitalining rivojlanish darajasi yuqori bo‘lgan AQShda uning asosiy sohalari sifatida biznes
rivojlanishining boshlang‘ich bosqichlari e'tirof etiladi, venchur investitsiyalarining 39,2% ularning zimmasvga to‘gri keladi [9].
Venchur korxonalarning turlari quyidagicha bo‘lshpi mumkin:
-
xususiy tavakkalchilikgaega biznes;
-
yirik korporatsiyalarning ichki tavakkaltalnkga ega loyihalari.
Uz navbagada tavakkalchilikga ega bnznes xo‘jalik yuriguvchi sub- yektlarning ikyugga asosiy euriga ajratshpshsh
mumkin:
Birinchi turi - mustaqil kichik innovatsiyaviy korxonalar.
Ikkinchi turi - ularga kashggal taqdim etuvchi moliya muassasalari.
Kichyus innovatsiyaviy korxonalarga, fan va texnikaning yansh yutuqlarini moddiy manfaatdorilik bilan joriy etishga
intilgan shshmpar, muhandislar, kashfiyotchilar tomonidan asos solinadi. Bun- day korxonalarning boshlangich kapitali bo‘lib
Click here to buy
A
B
B
Y
Y
PD
F Transfo
rm
er
2
.0
w
w
w .A
B B Y Y.
c o
m
Click here to buy
A
B
B
Y
Y
PD
F Transfo
rm
er
2
.0
w
w
w .A
B B Y Y.
c o
m

asoschining shaxsiy mablag‘lari xizmat qilishi mumkin. Shaxsiy mablag‘lar yetmagan taq- dirda, tavakkalchilikli kapital taqsim
etishga tayyor bo‘lgan ixgisos- lashgan moliyaviy kompaniyalarga murojaat qilshp lozim bo‘ladi-j AQShdagi buvday
moliyaviy kompaniyalar soni XX-asrning 80- yillarida 500 tadan ko‘prok, edi.
Tavakkalchilikli tadbnrkorlikning o‘ziga xosliga shundaki, mab- lag‘lar qaytarilmaydigan va foizsiz asosda berilgan
holda, kredit- lashdash kafolat ta'minoti ham talab qshshnmaydi. Venchur korxonaga berilgan resurslar shartnoma amal
qshshsh mudsati davomida qayga- rilmaydi. Kiritilgan mablaglarni qaytarish va foyda olish korxona qimmatli qog‘ozlari
bozorga chiqarilgandan so‘ng amalga oshiriladi.
Foyda kattaligi tavaxkalchvlikli investorning ulushi bo‘lgan korxona aksiyalarining bozordagi qiymati va loyixaga
kiritilgan mablag‘lar ayirmasiga teng bo‘ladi. Investorning aksiya ulushi imzo- langan shartnomada aks ettirilgan bo‘ladi, va u
80%gacha bo‘lishi mum- kvn. Mohiyatan moliyaviy muassasa novator-korxona egalaridan bnriga aylanadi, tavdim etilgan
mablag‘lar esa korxona ustav foqsiga bo‘lgan badaldek qabul qilinadi.
O‘zbekiston iqgasodiyoti uchun venchur tadbirkorlikning istiq- bolli turlaridan hisoblanadi.
Benchur kapigal qo‘yilmalarning asosiy rag‘bataantiruvchi omshsh bo‘lib ularning, muvaffaqiyagga erishganda albatta,
yuqori daromad- liligi xizmat qiladi. Amerika venchur korxonalarining o‘rtacha daro- madlilik darajasi yiliga 20%ni tashkil
etadi, va bu ko‘rsatkich umu- miy iqgisodiyot bo‘yicha 3 barobar yuqori.
Tavakkalchilikni pasaygirish uchun moliyalashgirishning pshik sxemalari ishlab chiqiladi. Kapital qo‘yilmalar kuyidagi
ikkita qoidadan kelib chiqqan holda vaqg oralig‘iga bo‘linadi:
1.
Har bir yangi qo‘yilma, uvdan oldingi qo‘yilma o‘zini oqpagan taqsirdagina amalga
opshrvladi. Bu degani eksplerent mahsulotni yaratshp yoki tijoratlashgirshssa qatsdaydir natijalarga erishdi.
2.
Har bir yangi qo‘yilsh oldingidan ko‘proq va eksplerent uchun foydali shartlarda amalga
oshvriladi.
Eksplerentlar - bozorning yangi segmentlarini yaratshp yoki esxi segmentlarini radikal o‘zgartirishga ixtisosdashgan
korxonalar. Ular yangi mahsulotlarni bozorda ilgari surish bidan shu1ulpanadi.
Ilmiy-texnik ishlanmalar ustuvorlikga ega. Aodo, innovatsiyaviy biznes bu faqatgina shsh-fan yoki kashfiyotchilik bilan
shu!ud;>8NIP1 degani emas.
Rivojlangan mamlakatlarda innovatsiyaviy korxonalar, lo1iha- ning texnik tomoni muallifi bo‘lgan muhandis, va
tatsshshshy oshirish imkonshggiga ega bo‘lmagan menejer, yangi g‘oyaga kirishgan holda o‘z ish joyyani tashlab yansh korxonaga asos
soladi va mustaksl tadbirkor sifatida o‘z g‘oyala- rini amalga oshiradi. 
Zamonaviy garb iqgisodiyotida venchur va eskplerent korxonalar ilmiy-texnik siljishlar uchun sharoit yaratadi.
Eksplereng korxonalar venchur korxonalar kabi o‘lchami bo‘yicha katta emas.
Bozorda ehtiyoj sezilgan yangi mahsulot yaratilgandan keyin, eks- plerent korxona oldqda ishlab chiqarish hajmi
muammosi kelib yaiqa- di. Buning uchun eksplerenglar yirik korxona bilan alyans tashkil etadi. Eksplerent o‘z innovatsiyaviy
maqsulotini ommaviy tarzda mus- taqil shplab chiqara olmaydi. Ishlab chiqarishni ommaviy yo‘lga qo‘ymaslik esa turli xil
o‘xshash mahsulotlar paydo bo‘lishiga olib kelishi mumkin Iirik va kuchli korxona bilan ittifoq hosil qilish esa, foydali sharoit
va qaysidir ma'noda o‘z mustaqilligini saqpash imkoniyagini beradi. Buvday hamkorni tanlash iste'mol xususiyatla- ryadan
kelib chiqishi lozim.
ozorning tor seshentiga yo‘naltirilganda - patient-korxonalar tashkid etiladi.
Patient-krrxonalar bozorning tor segmentiga ishlagan holda, ular moda, reklama va boshqa vositalar ta'sirida shakllangan
ehtiyoj- larni qond^radi. Ular mahsulot ishlab chiqarish o‘sishi hamda kashfi- yotchshgak faolligi pasayishi bosqichlarida
faoliyat ko‘rsatadilar. Ushbu korxonalardash mahsulot sifati va hajmlariga bo‘lgan talab- lar bozorlarni egallash muammolari
bilan bog‘liq bo‘ladi. Bunda ish- lanmalarni amalga oshirish yoki to‘xtatish, litsenziyalarni sotish yoki xarid qilish to‘g‘risida
qaror qabul qilish ehgayoji tugiladi. Pati- yent-korxonalar foydali. Shu bilan birga inqirozga olib kelishi mumkin bo‘lgan
noto‘gri qaror qabul qilinishi xavfi ham mavjud. Bunday korxonalarda, ularning faoliyagi xavfsizligini ta'minlovchi
inyuvpsiyaviy menejer lavozimi knritilishi maqsadga muvofiq bo‘ladi^
Innovatsnyavny menejernnng asosiy maksadi - korxona hayotiy fmlivpdagi shyajshiidshsh pasaygnrish va xodimlar
ishi uchun qulyay sharoitlarni yaratishdnr.
Innovatsion jarayon kengroq tushuncha bo‘lib,quyidagi nuqtai nazarlardan
ko‘rilishi mumkin.
Birinchidan ,uni ilmiy tadqiqot,ilmiy-texnik,innovatsion,ishlab chiqarish faoliyati
vamarketingning parallel ketma –ketligitarzida amalga oshirishi sifatida ko‘rish mumkin.
Click here to buy
A
B
B
Y
Y
PD
F Transfo
rm
er
2
.0
w
w
w .A
B B Y Y.
c o
m
Click here to buy
A
B
B
Y
Y
PD
F Transfo
rm
er
2
.0
w
w
w .A
B B Y Y.
c o
m

Ikkinchidan,uni yangiliklarni kiritish hayotiy davrining bosqichlari sifatida ko‘rib
chiqish mumkin.
Uchinchidan, uni ishlab chiqilmalar va yangi turdagi mahsulot ishlab chiqarish yoki
xizmatlar ko‘rsatishni moliyalashtirish hamda investitsiyalash jarayoni sifatida ko‘rish
mumkin. Bunda u innovatsion loyiha kshrinishida namoyon bo‘ladi.
20-MAVZU. INVESTITSIYAVIY LOYIHALARNI TAYYORLASH
Biznes-reja (BR) – bu jahon xo’jalik amaliyotida umumiy qabul qilingan, tadbirkorlik taklif va
loyihalarini taqdim etish shaklidir. Biznes-reja tashkilotning ishlab chiqarish, savdo va moliyaviy faoliyati
to’g`risida batafsil axborotdan iborat bo’lgan holda, investitsiyaviy loyiha barcha ishtirokchilarining
istiqbollari, sharoitlari va hamkorlik shakllarini ham atroflicha baholaydi.
Rejalashtirish zarur ekanligining uchta asosiy sababini ajratib o’tish mumkin:
- biznes-reja tuzish jarayoni, g`oyani asoslashni o’z ichiga olgan holda, loyihaga ob'ektiv va extiroslarsiz
nazar tashlash imkonini beradi. Reja mumkin bo’lgan hatolarni oldini olish, va loyihaning maqsadini to’liq
anglashga yordamlashadi. Bu chegaralangan resurslar makonidagi harakatlar va ustuvorliklarning qat'iy
ketma-ketligini aks ettiruvchi yo’nalishdir.
- biznes-reja korxonani samarali nazorat qilish va boshqarishda katta yordam beruvchi ish qurolidir.
Boshqaruv bo’yicha taniqli maslahatchi Piter Dryukkerning so’zlariga qaraganda «Nimaki rejalashtirilsa,
shu bajariladi».
- Tugallangan biznes-reja Sizning g`oyalaringizni investorlarga yetkazishning eng ko’rgazmaviy
vositasidir. Sifatli ishlab chiqilgan biznes-reja investorlarda yaxshi taassurot qoldirishi bilan bir qatorda,
sizning qobiliyatingiz va kasbiy mahoratingizni ham aks ettiradi.
Hozirgi kunda biznes-rejaning ko’pgina shakllari mavjud. Quyida jahon xo’jalik amaliyotida eng ko’p
foydalanadigan biznes-rejalar tuzilmasi keltirilgan.
Biznes-rejaning xalqaro shakli (YUNIDO, BMTning sanoatni rivojlantirish bo’limi tomonidan ishlab
chiqilgan)
1.       Rezyume
2.      Taklif etilayotgan loyiha g`oyasi (mohiyati)
Umumiy boshlang`ich ma'lumotlar va sharoitlar.
Yangi tovar namunasining ta'rifi.
Tadbirkorlik faoliyati tajribasini baholash.
1.
 Mahsulot sotiladigan bozorlarni baholash.
Yangi tovar iste'molchilarining ta'rifi.
Raqobatdoshlarni baholash.
Raqobatdoshlarga nisbatan o’z kuchli va ojiz tomonlarini baholash.
2.
 Marketing rejasi.
Marketing maqsadlari.
Marketing strategiyasi.
Marketing rejasining moliyaviy ta'minlanishi.
3.
 Ishlab chiqarish rejasi.
Yangi tovar ishlab chiqaruvchisi.
Talab qilinadigan ishlab chiqarish quvvatlari va ularning mavjudligi.
Ishlab chiqarishning moddiy omillari.
Ishlab chiqarish jarayonini ta'riflash.
4.
Tashkiliy reja.
Korxona tashkiliy-huquqiy shakli.
Korxona tashkiliy tuzilmasi.
Majburiyatlarning taqsimlanishi.
Hamkorlar to’g`risida axborot.
Biznes tashqi muhitining ta'rifi.
Korxona mehnat resurslari.
Boshqaruv tarkibi a'zolari to’g`risida ma'lumotlar.
Click here to buy
A
B
B
Y
Y
PD
F Transfo
rm
er
2
.0
w
w
w .A
B B Y Y.
c o
m
Click here to buy
A
B
B
Y
Y
PD
F Transfo
rm
er
2
.0
w
w
w .A
B B Y Y.
c o
m

5.
Moliyaviy reja.
Daromad va xarajatlar rejasi.
Pul tushumlari va to’lovlari rejasi.
Korxona aktiv va passivlarining qo’shma balansi.
Zararsizlikka erishish grafigi.
Moliyalashtirish strategiyasi (mablag`lar manbalari va ularni sarflash).
Tavakkalchilikni baholash va sug`urta.
8.    Ilovalar.
Germaniya namunaviy biznes-rejasi
1.
Rezyume
2.
Umumiy tarzda korxonani ta'riflash
Korxonaning oldingi faoliyati.
Korxona kelajagi.
Mulkchilik munosabatlari va shartnomalar.
3.
Korxonaning asosiy pozitsiyalari va tashkiliy shakli
Korxonaning asosiy pozitsiyasi – maqsadini ifodalash.
Korxonaning tuzilmaviy tashkil etilishi.
Kadrlar tuzilmasi.
4.
Mahsulot va xizmatlar
Mahsulot va xizmatlarning ta'rifi.
Mahsulot va xizmatlarning raqobat varaqasi.
Mahsulot va xizmatlarning hajmi.
Mahsulot va xizmatlar rivojlanishiga investorlarning munosabati.
Ishlab chiqarishni tashkil etishda yuridik yordam (patentlar).
Faoliyat yuritishga ruhsatnoma.
5.
Bozor tahlili va sotuvlar prognozi
Mahsulot va xizmatlar bozorlarining umumiy ta'rifi.
Bozor (mintaqaviy, tarmoq) segmentlashuvining ta'rifi.
Aylanma vositalarning boshlang`ich hisob-kitoblari.
Mahsulot raqobatbardoshligining tahlili.
6.
Sotuv
Mahsulot va xizmatlarni sotish strategiyasi.
Mahsulot va xizmatlarning narx strategiyasi.
Mahsulot va xizmatlar savdosini tashkil etish.
Savdo hajmini oshirish bo’yicha tadbirlar.
Savdo sohasida xodimlardan foydalanish.
Savdo xarajatlari.
7.
Ishlab chiqarish
Mahsulot va xizmatlarni ishlab chiqarish strategiyasi.
Mahsulot va xizmatlarni ishlab chiqarish uslublari.
Mashina va uskunalar.
Ishlab chiqarishda xodimlardan foydalanish.
Ishlab chiqarish quvvatlari.
Materiallarni xarid qilish.
8.
Moliyalashtirishni rejalashtirish
Moliyalashtirishni rejalashtirish asoslari.
Likvidlikni rejalashtirish.
Likvidlikni rejalashtirishning maqsadi va mazmuni.
Daromad va xarajatlar balansi.
Daromadlar va xarajatlar balansining maqsadi va mazmuni.
Balanslar.
Balansning maqsadi va mazmuni.
Ko’rsatkichlar tahlili.
Shaxsiy kapital ulushi.
Likvidlik.