Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti sh. Shodmonov iqtisodiyot nazariyasi

 
9.6-rasm. Oligopolistik bozordagi narxning shakllanishida talab egri 
chizig‘ining «sinishi» 
Rasmdan ko‘rinadiki, dastlab oligopolist firmaning mahsulotiga talab egri 
chizig‘i D
1
D
1 
ko‘rinishida bo‘lib, R
0
narx darajasida Q
0
sotish hajmini ta’minlar 
edi. Oligopolist firma o‘z tovari narxini R
1
darajaga pasaytirishi talabni o‘stirib, 
mahsulot hajmini Q
1
ga qadar oshirishi ko‘zda tutilar edi. Biroq, boshqa 
oligopolistlarning «ergashish» xatti-harakatini tutishi, ya’ni ularning ham o‘z 
tovarlari narxini pasaytirishi natijasida talab egri chizig‘ining «sinishi» ro‘y berib, 
u endi D
1
ED
2
ko‘rinishini oladi. Oqibatda sotish hajmi oldingi Q
0
darajasida 
qolgani holda tovarning narxi pasayib, oligopolistlar o‘z foydalarining ma’lum bir 
qismini yo‘qotadilar. 
Oligopolist firma o‘z tovari narxini R
0 
dan R
2
ga oshirgan taqdirda qolgan 
oligopolistlar «inkor etish» xatti-harakatini qo‘llashlari natijasida talab egri chizig‘i 

---

282 
yana «sinadi». Oldingi D
1
D
1
ko‘rinishdagi talab egri chizig‘i endi D
3
ED
1 
ko‘rinishini oladi. Agar boshqa oligopolistlar ham o‘z tovarlari narxini 
oshirganlarida, mazkur oligopolist-firmaning tovariga bo‘lgan talab hajmi Q
2 
ga 
qadar qisqarishi lozim bo‘lsa, bunday xatti-harakatning amalga oshirilmasligi 
natijasida bu qisqarish Q
3
ga qadar davom etadi, ya’ni bozordagi sotish hajmini 
yo‘qotish darajasi oshib ketadi. Yuqoridagi fikr-mulohazalardan ko‘rinadiki, 
oligopoliya sharoitida ishlab chiqaruvchilar narxni ko‘proq o‘zaro kelishish orqali 
belgilashga harakat qiladilar. 
O‘z mahsulotlariga bozor narxini o‘rnatishda oligopolistlar tomonidan