Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti sh. Shodmonov iqtisodiyot nazariyasi

17.1. Iqtisodiy taraqqiyotning mazmuni va ko‘rsatkichlari 
 
Mamlakatimiz iqtisodiyotining turli sohalari, tarmoqlari va hududlarida puxta 
asoslanib amalga oshirilayotgan keng ko‘lamli isloxotlar natijasida yildan-yilga 
barqaror o‘sib borayotgani mustaqil taraqqiyot yo‘lining yo‘nalishi naqadar to‘g‘ri 
tanlanganligini ko‘rsatib turibdi. Lekin iqtisodiy adabiyotlarda asosan iqtisodiy 
o‘sish haqida gap yuritilib, iqtisodiy taraqqiyot muammosiga kam e’tibor 
berilmoqda. 
Iqtisodiy taraqqiyot juda keng qamrovli muammo bo‘lib, uni bu yerda har 
taraflama va batafsil yoritib bera olmaymiz, balki uning ayrim bizningcha muhim 
jihatlariga to‘htalamiz.
Iqtisodiy taraqqiyot va iqtisodiy o‘sish tushunchalari bir-biri bilan 
chambarchas bog‘liq jarayonlar bo‘lsada, ular bir-biridan mazmunan farq qiladi. 
Iqtisodiy taraqqiyot uzoq muddatli va keng qamrovli jarayon bo‘lib, kengaygan 
takror ishlab chiqarishga asoslangan holda ishlab chiqaruvchi kuchlar va iqtisodiy 

---

483 
munosabatlarning o‘zaro ziddiyatda va ta’sirda bo‘lib, to‘xtovsiz rivojlanishida o‘z 
aksini topadi. 
Iqtisodiy taraqqiyot jarayoni siklik tavsifiga ega bo‘lib, faqatgina iqtisodiy 
o‘sish jarayoninigina emas, shu bilan birga iqtisodiy inqiroz, turg‘unlik, jonlanish 
va yuksalish jarayonlarini ham qamrab olib, goh o‘sib, goh pasayib to‘lqinsimon 
tarzda rivojlanib boradi. Iqtisodiy taraqqiyotning mazmunini aniq bilish uchun 
avvalo, taraqqiyot tushunchasining o‘zi nimaligini, uning mazmunini tushunish 
muhimdir. Albatta jamiyat taraqqiyoti haqida turli davrlarda har xil mutafakkirlar, 
faylasuflar tomonidan turli-tuman g‘oyalar, nazariyalar ilgari surilgan bo‘lib, 
ularning ichida taraqqiyot haqida aniqroq ta’rif sifatida nemis mumtoz 
falsafasining yirik namoyondasi Gegelning ta’rifi e’tiborga sazovordir. 
Uning ta’limotiga ko‘ra