Toshkent davlat texnika universiteti olmaliq filiali matematika va tabiiy ilmiy fanlar

Ishni bajarish tartibi:
1. Mikrometr yoki shtangentsirkul yordamida sharchaning diametri 0.01mm aniqlikda 3 marta ŏlchanadi va ŏrtacha qiymat topiladi.
2. Sharchani navbat bilan tsilindr ichiga tashlab “a” va “b” belgilar orasidagi ŏtish vaqti t ŏlchab olinadi.
3. “a” va “b” belgilar oralig’i 1 mm aniqlikda ŏl­chab olinadi.
4. Tajriba vaqtidagi temperaturaga qarab tegishli jadvallardan sharchalar zichligi ρ va suyuklik zichligi ρ_s yozib olinadi.
5. Tajriba natijalarini (6) formulalarga qŏyib qovushoqlik aniqlanadi. Olingan natijalar va hisoblangan xatoliklar quyidagi jadvalga yoziladi:

Doimiylar (T,h,ρ)	№	ρ, kg/m^3	ρs, kg/m^3	d, m	t, s	ℓ, m	R, m	η	∆ η	ε (%)
	1
	2
	3
	O’rt

6. Bu tajribada qovushoqlik koeffitsientining tem­peraturaga bog’likligini ham ŏlchash mumkin. Buning uchun qovushoq suyuqlik joylashgan idishni har xil temperaturadagi suvga joylashtirib, har safar qovushoqlik koeffitsient topiladi va uning temperaturaga bog’lanish grafigi chiziladi.

Nazorat savollari:

1. Qovushoq suyuqlikda harakatlanayotgan jismlarga ta’sir etuvchi kuchlarni tushuntirnng va harakat tenglamasini yozing.
2. Qurnlmaning tuzilishini va ishning bajarilishini tavsiflang.
3. Suyuqlikning qanday harakati laminar oqim va qanday harakati turbulent oqim deb ataladi?
4. Suyuqlikning qkovushoqlik koeffitsienti temperaturaga qanday bog’liq va nima uchun?
5. Frenkel-Andrade formulasini yozing va mazmunini tushuntiring.
7 – laboratoriya ishi:
KONDENSATORNING SIG‘IMINI ANIQLASH


Isining maqsadi: kondensator sig’imini o'lchashning turli usullari va muhilning dielektrik singdiruvchanligini aniqlash usuli bilan tanishish.
Nazariy ma’lumotlar:
1. Yassi kondensaloriar uchun: bu yerda S - kondensator bitta qoplamasining yuzi, d - qoplamalar orasidagi masofa.
2. Sferik kondensator uchun: bu yerda R₁ va R₂ - ichki va tashqi shar qoplamalarining radiuslari.
Agar R₁ » R₂ bo'lsa hosil bo’ladi. Agar R₂ – R₁ = d juda kichik, va'ni R₁ ≈ R₂ bo'lsa, ni olamiz.
Bu yerda S = 4πR² - qoplamalarning yuzi.
3. Silindrik kondensator uchun: bu yerda R₁, R₂ - ichki va tashqi silinddarning radiusi, l - qoplamaning uzunligi. Agar qoplamalar orasidagi masofa silindrlar radiusiga nisbatan kichik, bo’lsa:

bu yerda S = 2πRl - qoplamaning yuzi.
Bir nechta C₁, C_2, C₃,.......,C_n sig'imli kondensatorlar kiritgan bo'lsa, mumkin bo'lgan chegarada ularni o'zaro ketma-ket, parallel, aralash ulash natijasida zarur bo’lgan sig’imlami hosil qilishimiz mumkin.
Kondensatarbr ketma-kel ulanganda natijaviy sig'im: