Toshkent davlat transport universiteti «materialshunoslik va mashinasozlik» kafedrasi «mashina va mexanizmlar nazariyasi. Mashina detallari»

 
Rasm 1.1 Prujinani deformatsiya va yuklanish bog‘liqlik tarirovka grafigi. 
 
2.2 Tajriba yo‘li bilan vintsimon prujinani deformatsiyasini aniqlash. 
Tekshirilayotgan vintsimon prujina ikkita pog‘onali tayanchlar orasiga o‘rnatilib 16, 17 bu 
bo‘yicha prujina siqilish xarakteristikasini o‘rganiladi yoki ikki ilgakka 14, 15 o‘rnatilib cho‘ziluvchi 
prujina xarakteristikasini o‘rganish bajariladi. 

---

Dastakni aylantirib 23 prujinaga yuklanish beriladi va tayanch bilan ishonchli bog‘lanishi 
amalga oshiriladi (bunda indikator strelkasi 3...5 oraliqda bo‘lishi kerak). Masshtabli lineyka 22 nol 
xolatida, dastak 23 ni aylantirib siqish (cho‘zish) bilan prujinani tekshirish amalga oshiriladi 
(indikator strelka oraliq tartiblari 0,1; 0,2; 0,3 va boshq.), indikatorning har bir qabul qilingan oraliq 
qiymatlarida prujina deformatsiyasi masshtabli lineyka yordamida olinadi. Olingan tajriba natijasi 
1.1 jadvalga yoziladi. 
2.3. Vintsimon prujina deformatsiyasini nazariy yo‘l bilan aniqlash. 
Prujina siqilishi (cho‘zilishi) ni nazariy qiymati quyidagi formula orqali topiladi: 
𝜆 =
8⋅𝑃⋅𝐷
𝑢𝑟
3
𝑖
𝐺⋅𝑑
𝑠𝑖𝑚
4
; 
bu yerda: R-siqish(cho‘zish) kuchi, N 
D
o‘r
- prujina o‘rtacha diametri, mm 
i- prujinaning to‘liq o‘ramlar soni 
𝐺 = 8 ⋅ 10
4
MPa- po‘lat sim qayishqoqlik moduli
d
sim
- prujina simi diametri, mm 
2.4. Bog‘liqlik grafigini qurish
Bog‘liklik grafigi 2.1. jadvaldan foydalanib quriladi. 
Misol tariqasida sim diametri 
𝑑
𝑠𝑖𝑚
= 1.5𝑚𝑚
, o‘rtacha diametri 
𝐷
𝑢𝑟
= 14.8𝑚𝑚
va o‘ramlar 
soni 
𝑖 = 11
bo‘lgan siqilishga ishlovchi vintsimon prujinaning yuklanish natijasidan o‘lchamini 
o‘zgarishini amaliy va nazariy qiymatlari grafigi keltirilgan(1.2 - rasm).