Toshkent irrigatsiya va melioratsiya instituti buxoro

Indulgensiyala
r (lotincha 
ihduigefida - 
rahm-shafqat degan 
ma’noni anglatadi) sotish keng qullanilgan. Ruhoniylarnnng ma’naviy buzuqligi, 
befarqligi, beg’amligi shu darajada keng ildiz otgan ediki, cherkov uni o’z doktrina-sida 
ham aks ettirishga majbur bo’lgan. Doktrinaga binoan, ma’naviy fazilatlaridan qat’i 
nazar, diniy marosimni ruhoniy bajargan bo’lsa, ilohiy ahamiyatini yo’qotmagan. 
27
Диншунослик асослари. Т., 1995. - 51-бет. 

---

61
Katolik cherkovidagi «nosog’lom» munosabatlar reformatsiya harakatining 
vujudga kelishida muhim rol o’ynagan bo’lsada, lekin uning asosiy sababi o’z 
umrini yashab bo’lgan feodal munosabatlardir. Feodal jamiyat negizida vujulga 
kelib, ijtimoiy mavqeini tobora mustahkamlab borgan burjuaziya hokimiyat uchun 
kurashda dastlab eski jamiyatning mafkuraviy tayanchi sanalgan katolik cherkovini 
mag’lubiyatga uchratishi lozim bo’lgan. 
Reformatsiya harakati dastlab Germaniyada Martin Lyuterning Rim papasiga 
qarshi chiqishidan boshlangai. 1517 yil 31 oktyabrda Martin Lyuter o’z qarashlarini 95 
ta tezisda bayon etib, uni Vittenberg shahar cherkovlaridan birining darvozasiga osib 
qo’ygan.
Martin Lyuter rohiblikni bekor qilish, diniy marosimlarni soddalashtirish va 
cherkovni dunyoviy xokimiyatga bo’ysundirish kabilarni talab qilib chiqqan. Uning 
talablari Germaniyada endigina shakllana boshlagan burjuaziyaning manfaatlariga 
mos kelgan.
Bir guruh lyuterchi nemis knyazlarining talabi bilan Shpeyer Reyxstag har bir 
nemis knyazi o’zi va fuqarosi uchun xoxlagan dinni tanlash xukukiga ega ekanligi 
to’g’risida qaror qabul qilgan. Lekin Germaniyada Rim papasiga qarshi kurash olib 
borishga qodir kuchli, markazlashgan davlat yuq edi. Rim papasining tazyiqi bilan 
1529 yilda Reyxstag bu qarorni bekor qilgan. Reyxstagning qaroriga javoban, 5 nafar 
nemis knyazi va 14 nafar imperiyaning shaharlari Reyxstagdagi ko’pchilikka qarshi 
norozilik (protest) bildirganlar. Mazkur voqeadan keyin xristianlikda reformatsiya 
natijasida paydo bo’lgan Yangi yunalish «protestantizm» deb atala boshlangan. 
XVI asrning birinchi yarmida reformatsiya harakati Evropaning boshqa 
davlatlariga yoyila boshlagan. Bu harakatning yirik markazlaridan biri Shveysariya 
edi. Mamlakatning Jeneva va Syurix shaharlaridagi harakatlarga J.Kalvin va U.Svingli 
rahbarlik qilganlar. Shveysariyadagi reformatsiya harakata protestantizmda Yangi 
kalvinizm oqimini vujudga keltirgan. 
Kalvinizm
- burjuaziyaning katolik cherkoviga 
qarshi kurash timsoli edi. Oqimda umum e’tirof etgan e’tiqod ramzi yo’q. Injil esa 
diniy ta’limotning Yagona manbai hisoblanadi. Taqdiri azal haqidagi ta’limot 
oqimning asosiy g’oyalaridan biridir. Kalvinning fikricha, xudo ayrim kishilarni 
abadiy rohat-farog’atda, ayrimlarni do’zax azobida qiynalib yashash uchun yaratgan. 
Lekin har qanday kishi azoblardan xalos bo’lishi mumkin, chunki xudo uni 
yolg’izlatib qo’ymaydi. Xudoning marhamati tushgan kishi tashabbuskor bo’lishi va 
abadiy rohat-farog’atda yashashga loyiq ekanligini isbotlashi kerak. Bunday kishi 
tadbirkor va har ishda omadli bo’ladi. U dunyoning lazzatlaridan tiyilishi, tejamkor 
bo’lishi va kamtarona yashashi kerak. 
O’rta asrlarda diniy marosimlarda qo’llanib kelingan ikonalar, sham yoqish, xoch 
va boshqa vositalardan foydalanishdan voz kechilgan. Sirli marosimlardak faqat 
ramziy ma’nodagi cho’qintirish, non va vino tortishdan foydalanilgan. Asosan 
cherkovda va’z o’qishga katta e’tibor berilib, marosim diniy qo’shiqlar va xudoga 
sig’inishlar bilam to’ldirilgan. Dindorlar jamoasini saylab qo’yiladigan