66
tashkil etgan. Mintaqadagi iqtisodiy jonlanish natijasida ko’chmanchi chorvador
qabilalarda urug’-qabilaviy munosabatlarning emirilishi va davlat uyushmalarining
paydo bo’lish jarayoni kuchaygan.
«
Johiliya» so’zi adabiy arab tilida «bilmaslik», ya’ni «Yagona xudo – Allohni
tanimaslik» ma’nolarini beradi. Bu istiloh musulmon mualliflari tomonidan Arabiston
yarim orolining islomdan oldingi davr tarixiga nisbatan ishlatila boshlandi. Bu bilan
Yangi davr tarixchilari qadimgi davrda Ichki Arabiston aholisi orasida «ko’pxudolik»
(
al-Vasaniya
) hukm surardi, degan fikrga urg’u berishni istaydilar. Ba’zi
tadqiqotchilar johiliya davri 100-200 yil davom etgan degan fikrni bildiradilar. Biroq
ushbu davrning qancha muddat davom etganligini aniqlash birlamchi manbalar,
birinchi navbatda, yozma adabiyotning ozligi, ba’zida butkul yo’qligi tufayli juda
mushkul.
Arab erlari Osiyoning janubi-g’arbidagi yarim orolda joylashgan bo’lib, shimol
tomondan – Shom (Suriya) sahrolari, sharqdan Fors (Arab) ko’rfazi, Umon dengizi,
janub tomondan Hind okeani va g’arbdan Qizil dengiz bilan chegaralangan. Mana shu
bepoyon o’lka bu erda yashagan somiy tillarning birida so’zlashuvchi arablar nomi
bilan Arabiston yarim oroli deb atalgan. Zamonaviy tadqiqotlarning ko’rsatishicha,
islom paydo bo’lish arafasida yarim orol hududida madaniyat nuqtai nazaridan uch
sivilizatsiya mavjud bo’lgan:
1)
mustaqil ma’noga ega bo’lgan Janubiy Arabiston (tili – janubiy arab tili);
2)
nisbatan chetki ta’sirlardan uzoqroqda joylashgan Ichki Arabiston;
3)
Vizantiya va Eron imperiyalari madaniy an’analari bilan bog’liq Shimoliy
Arabiston.
Islomning paydo bo’lishi tarqoq arab qabilalari uchun olamshumul voqeaga
aylandi. Tarixda birinchi arab davlati –Arab xalifaligi vujudga keldi. Arab istilolari
oqibatida mazkur uch sivilizatsiyalar vakillari aralashib ketdi. Lekin ularning
o’tmishdagi nisbiy mustaqil rivojlanganliklari
Dostları ilə paylaş: