69
qabilalarining og’ir tanglikdan chiqish uchun markazlashgan
mustaqil davlatga
birlashishga harakatlar kuchaygan. Buning uchun tarqoq arab qabilalarini birlashtiruvchi
mafkura zarur edi. Islom dini tarqoq qabilalarni birlashtiruvchi
mafkura sifatida tarix
sahnasiga chiqqan.
VI
asrda Janubiy Arabistonda
haniflar
(arabchada — chinakam e’tiqod
qiluvchilar, taqvodorlar degan ma’nolarni anglatadi), ya’ni yakka xudolikka da’vat
etuvchilar harakati keng yoyilgan. Ularni «haniflar»
deb atalganligining sababi
hozirgacha aniq emas. Ayrim manbalarda harakat ishtirokchilarining ko’pchiligi
“banu hanifa” urug’idan chiqqanligi bois shunday nom berilganligi qayd etiladi. Ular
sanamlar, fetishlar va turli xudolarga sig’inishni qoralab, Yagona xudoga sig’inishga
da’vat qilganlar. Ayrim xaniflar o’z xudolarini «
Alloh»
(arabchada –
al-iloh
yoki
semit tilida -
al yo
ki el so’zidan olingan bo’lib, xudo, Alloh degan ma’nolarni
anglatadi) deb ataganlar.
Haniflar harakati boshlangan davrda Alloh quraysh qabilasining sanami hisoblangan.
Mazkur harakat ishtirokchilari juda ko’p bo’lgan, lekin islom vujudga kelganidan keyin
ular tug’isida ma’lumot beruvchi manbalar deyarli yo’q qilib tashlangan. Qur’on va
boshqa
manbalarda
Dostları ilə paylaş: