Toshkent moliya instituti b. I. Nurmuxamedova, sh. K. Xamdamov davlat moliyasi
Byudjet tashkilotlarining byudjetdan tashqari mablag‘lari
Yüklə 3,44 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
12.9. Byudjet tashkilotlarining byudjetdan tashqari mablag‘lari: manbalari va ishlatish yo‘nalishlari Byudjet tashkilotlari O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1999-yil 3-sentyabrdagi “Byudjet tashkilotlarini mablag‘ bilan ta’minlash tartibini takomillashtirish to‘g‘risida”gi 414-sonli Qaror 122 bilan belgilab berilgan byudjetdan tashqari mablag‘larga ham ega bo‘lishi mumkin. Ushbu qarorga asosan, yuridik shaxs maqomiga ega bo‘lgan byudjet tashkilotlari quyidagi byudjetdan tashqari mablag‘larni jalb qilish va o‘zining daromadlarini kengaytirish huquqiga ega: − faoliyat turi bo‘yicha tovarlar (ishlar, xizmatlar) ishlab chiqarish va sotishdan olingan daromadlar; − byudjet tashkilotlari tomonidan vaqtincha foydalanilmayotgan binolar va davlatning boshqa mol-mulkini boshqa tashkilotlarga ijaraga berishdan tushumlar; − yuridik va jismoniy shaxslar tomonidan byudjet tashkilotlariga homiylik (beg‘araz) yordami berilishidan olinadigan qo‘shimcha daromadlar. Ushbu manbalardan qo‘shimcha daromad olayotgan byudjet tashkilotlari 2000-yil 1-yanvardan boshlab 2023-yil 1-yanvargacha 123 davlat byudjetiga undiriladigan soliqlar, Respublika yo‘l jamg‘armasiga yig‘imlar va davlat maqsadli jamg‘armalariga majburiy ajratmalardan ozod qilingan (bu davr ichida ko‘rsatilgan muddat hukumatning tegishli qarorlari bilan bir necha marotaba uzaytirilgan), bo‘shab qolgan mablag‘lar byudjet tashkilotining moddiy-texnika va ijtimoiy bazasini mustahkamlash, shuningdek, xodimlarni qonun hujjatlarida belgilangan tartibda moddiy rag‘batlantirishga maqsadli yo‘naltiriladi. 122 Қonun hujjatlari ma’lumotlari milliy bazasi, 24.05.2018 y., 09/18/384/1266-son 123 Vazirlar Mahkamasining 414-sonli qarorining (03.09.1999) O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2018-yil 22-maydagi 384-sonli qarori tahririda — Qonun hujjatlari ma’lumotlari milliy bazasi, 24.05.2018 y., 09/18/384/1266-son. 283 Byudjet tashkilotlari byudjetdan tashqari mablag‘lar hisobidan Byudjet tashkilotini rivojlantirish jamg‘armasini shakllantiradilar. Ushbu jamg‘arma quyidagi daromadlar va tushumlardan shakllantiriladi: − hisobot choragining so‘nggi ish kuni oxirida xarajatlar smetasi bo‘yicha tejalgan mablag‘lar(kapital qo‘yilmalarni moliyalashtirish uchun nazarda tutilgan mablag‘lar bundan mustasno); − faoliyat ixtisosligi bo‘yicha tovarlarni (ishlarni, xizmatlarni) realizatsiya qilishdan olingan daromadlar; − byudjet tashkiloti balansida turgan mol-mulkni ijaraga berishdan olingan mablag‘larning bir qismi; − belgilangan tartibda byudjet tashkilotlari tasarrufida qoldiriladigan mablag‘lar; − homiylikdan olingan mablag‘lar. O‘z navbatida, Byudjet tashkilotini rivojlantirish jamg‘armasi mablag‘lari quyidagi yo‘nalishlarda ishlatilishi mumkin: − avvalovaqtinchamehnatgalayoqatsizlikbo‘yichanafaqalarnivamavjudkredit orlikqarzlarnito‘lashga; − byudjet tashkilotining moddiy-texnika bazasini mustahkamlash tadbirlariga; − ijtimoiy rivojlantirish va xodimlarni moddiy rag‘batlantirish tadbirlariga. Byudjet tashkilotida vaqtincha mehnatga layoqatsizlik bo‘yicha to‘lanmagan nafaqalar bo‘yicha muddati o‘tkazib yuborilgan kreditor qarzdorlik mavjud bo‘lsa, Byudjet tashkilotini rivojlantirish jamg‘armasi mablag‘lari hisobidan tejab qolin- gan byudjet mablag‘lari doirasida ushbu qarzlarni to‘lashga (ishlar, xizmatlar, tovarlar ishlab chiqarish va sotish bo‘yicha jami xarajatlar o‘rni qoplangandan so‘ng) sarflanadi. Agar kreditor qarzdorlik byudjet tashkilotining xarajatlari vaqtincha yetarli miqdorda mablag‘ bilan ta’minlanmaganligi munosabati bilan paydo bo‘lgan taqdirda, kreditor qarzdorlikning Byudjet tashkilotini rivojlantirish jamg‘armasi hisobiga to‘langan miqdori joriy moliya yiliga belgilangan xarajatlar 284 limiti doirasida byudjetdan qoplanadi. Byudjet tashkilotida vaqtincha mehnatga layoqatsizlik bo‘yicha to‘lanmagan nafaqalar va kreditorlik qarz mavjud bo‘lmasa yoxud ushbu qarzlar to‘langan taqdirda, tovarlar (ishlar, xizmatlar)ni ishlab chiqarish va sotish bo‘yicha jami xarajatlarning o‘rni to‘ldirilgandan keyin Byudjet tashkilotini rivojlantirish jamg‘armasining qolgan mablag‘lari (homiylik yordami, beg‘araz yordam miqdori bundan mustasno): − tushgan barcha mablag‘larning kamida 75 foizi moddiy-texnika bazani mustahkamlashga; − ko‘pi bilan 25 foizi byudjet tashkilotlari xodimlarini ijtimoiy himoya qilish va moddiy rag‘batlantirish tadbirlariga sarflanadi. Yuridik va jismoniy shaxslar tomonidan byudjet tashkilotiga ko‘rsatilgan homiylik mablag‘larining barcha summasi, agar homiy bilan maxsus holda kelishilmagan bo‘lsa, byudjet tashkilotining moddiy-texnika bazasini mustahkam- lashga sarflanadi. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2009-yil 22-dekabrdagi PQ-1275- sonli Qarorining 25-bandiga muvofiq, 2010-yildan boshlab vazirlik va idoralar- ning, byudjet tashkilotlarining barcha byudjetdan tashqari jamg‘armalari mablag‘- larini davlat byudjetining g‘azna ijrosi mexanizmi bilan qamrab olish amalga oshiriladi. Bunda, byudjet tashkilotlarining byudjetdan tashqari mablag‘lari bo‘yi- cha bank hisobvaraqlari yopilib, G‘aznachilikda tegishli shaxsiy hisobvaraqlar ochiladi. Byudjet tashkilotlarining davlat byudjetining g‘azna ijrosi bilan qamrab olin- gan byudjetdan tashqari mablag‘lari quyidagilardan iborat: − Byudjet tashkilotlarini rivojlantirish jamg‘armasi; − O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi huzuridagi byudjetdan tashqari Pensiya jamg‘armasining ijtimoiy nafaqalarni to‘lash uchun mablag‘lari; − Tibbiyot muassasalarini moddiy rag‘batlantirish va rivojlantirish jamg‘ar- masi; − o‘tgan yillar debitorlik qarzlarining tushgan summasi; 285 − maktabgacha ta’lim muassasalarida bolalar ta’minoti uchun ota-onalardan tushumlar; − maktabdan tashqari muassasalarda(musiqa va san’at maktablari)bolalar ta’minoti uchun ota-onalardan tushumlar; − xodimlardan, ular ishlayotgan joyida ovqatlanganligi bo‘yicha hisob- kitoblardan tushadigan tushumlar; − maktab-internatlar va litseylarda bolalarning ta’minoti uchun ota-onalar- dan tushumlar; − ta’lim muassasalarida o‘qishdan tushadigan mablag‘lar; − vazirlik va idoralarning ajratmalar hisobiga shakllanadigan byudjetdan tashqari jamg‘armalari; − umumta’lim muassasalarida darsliklar ijarasi to‘lovidan tushgan byudjet- dan tashqari mablag‘lar; − kapital qo‘yilma mablag‘lari bo‘yicha depozitlar; − turg‘un davolash-profilaktika muassasalarida davolanayotgan bemorlar- dan ovqatlanish uchun undiriladigan to‘lovlar. Xulosa qilib aytganda, byudjet tashkilotlarining qonunchilik bilan belgilab qo‘yilgan rasmiy manbalardan oladigan daromadlari va tushumlari hamda ular bo‘yicha xarajatlarni amalga oshirish davlat byudjeti g‘azna ijrosi mexanizmlari bilan qamrab olingan bo‘lib, byudjet tashkilotiga tegishli mablag‘larning (byudjetva nobyudjet) samarali, maqsadga muvofiq va oqilona ishlatilishini ta’minlash uchun xizmat qiladi, bu mablag‘larning shakllanishi va ishlatilishining dastlabki va joriy nazoratini amalga oshirish imkonini beradi. Yüklə 3,44 Mb. Dostları ilə paylaş:
|