Toshkent moliya instituti g. Xamdamova, O. Astanakulov, A. Matchanov innovatsion menejment
Bozor iqtisodiyoti sharoitida ilmiy-texnikaviy
Yüklə 1,22 Mb.
|
|
1.4. Bozor iqtisodiyoti sharoitida ilmiy-texnikaviy
rivojlanishning ahamiyati O‘zbekistonning xalqaro iqtisodiy maydondagi nufuzi va mavqei sezilarli darajada va muntazam oshib bormoqda. Bunda mamlakatimiz rahbari Islom Karimov tomonidan ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish strategiyasining puxta ishlab chiqilganligi, iqtisodiy islohotlar maqsadi va vazifalari, amalga oshirish yo‘llarining aniq va to‘g‘ri ko‘rsatib berilganligi bosh maqsad yo‘lidagi yutuq va marralarning salmoqli bo‘lishiga imkon yaratdi. Hozirgi davrda dunyo mamlakatlari ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyoti o‘zining ma‘no - mazmuni jihatidan oldingi bosqichlardan keskin farq qiladi. Bunda eng asosiy va muhim jihat – milliy iqtisodiyotlarning tobora integratsiyalashuvi va globallashuvining kuchayib borishidir. Ayni paytda bu jarayonlar xalqaro maydondagi raqobatning ham keskinlashuviga, har bir mamlakatning xalqaro mehnat taqsimotidagi o‘z mavqeini mustahkamlash uchun kurashining kuchayishiga ham ta‘sir ko‘rsatadi. Bozor iqtisodiyotiga o‘tish kishilarning ishbilarmonlik faoliyatiga keng yo‘l ochib berdi. Bozor munosabatlari sharoitida iqtisodiyotni rivojlantirishning asosiy omillaridan biri tadbirkorlik faoliyatini rivojlantirishdir. Zamonaviy iqtisod xo‘jalik faoliyatining subyekti - bu korxona, kompaniya, firma, korporatsiya, ya‘ni faoliyatning har xil turlari, sheriklar, mulkni erkin tanlovchi va davlat oldida belgilangan majburiyatlarga ega yuridik shaxsdir. Bugungi kunda respublikada investitsiya – innovatsiya milliy dasturiyagona maqsadga yo‗naltirilgan holda, izchillik bilan amalga oshirilmoqda. Mazkur dasturda yaqin yillarga mo‗ljallangan ustuvor va strategik ahamiyatga ega loyihalar belgilangan bo‗lib, dastur iqtisodiyotning yoqilg‗i energetika, mashinasozlik, tog‗- konchilik, kimyo, yengil sanoat hamda qishloq xo‗jaligi mahsulotini qayta ishlash sohasi kabi deyarli barcha sohalarini qamrab olgan. Dasturni amalga oshirishda respublika hukumati huzuridagi fan va texnologiyalar markazi muammolar bo‗yicha kengashi, tarmoq ilmiy-texnika markazlari, viloyatlar qoshidagi fan va texnika xalqaro markazlari hamda ilg‗or texnologiyalar markazlari ishtirok etadilar. Xalqaro markazlarda amaliy (ishlab chiqarish tuzilmalarida tayyorlangan) va innovatsion (fan va ilmiy 28
va axborot xizmatlari ko‗rsatiladi. shu bilan birga busohada hali amalga oshirilishi zarur bo‗lgan vazifalar ko‗p. Jumladan, innovatsiya loyihalarini moliyalashtirish mexanizmini takomillashtirish zarur. Innovatsion faoliyat markazlashtirilgan va markazlashtirilmagan turdamoliyalashtiriladi. birinchi usulda pul mablag‗lari: davlat budjeti, ilmiy-texnik rivojlanish davlat dasturiga kiritilgan loyihalarni maqsadli moliyalashtirish: tanlov ishlarini bajarish bo‗yicha jamg‗armalar; muayyan loyiha uchun ajratilgan va qaytarilishi kutilmaydigan grantlar hamda subsidiyalar; hokimiyatlar va boshqaruv organlari maxsus buyurtmalarini moliyalashtirish; davlat banklarining kreditlari hisobidan taqdim etiladi. Moliyalashtirishning markazlashtirilmagan usuli korxonalarning xususiy mablag‗lari, xorijiy investorlar, xususiy shaxslar, maxsus moliya yoki xayriya jamg‗armalari hamda kredit mablag‗laridan foydalanishga asoslangan. Masalan, AQSHda sanoat kompaniyalari va banklari universitetlar, kollejlar, federal hukumat idoralari hamda mahalliy boshqaruv organlari, sohalar va ularning uyushmalari, xususiy shaxslar ilmiy jamg‗armalarini tashkil qilishda faol qatnashadilar. O‗zbekistonning davlat investitsiya siyosati birinchi navbatda iqtisodiyotda tuzilmaviy o‗zgarishlarni chuqurlashtirish, korxonalar investitsiya faoliyatini jadallashtirish hamda chet el investitsiyalarini keng miqyosda jalb qilish, shuningdek, investitsiya loyihalari tanlovi asosida ijtimoiy masalalarni hal etishga yo‗naltirilgandir. bozor xo‗jaligiga mos bo‗lgan soliq tizimiga o‗tish innovatsiya tuzilmasining moliyaviy jihatdan ta‘minlanishi yaxshilanishiga ko‗maklashadi. Mazkur tizimning mohiyati belgilanayotgan soliq miqdori mahsulotning yangi yaratilgan qiymati miqdori, olingan foyda hamda mavjud bo‗lgan mulk qiymatiga bevosita bog‗liqligidan iborat. Shuni ta‘kidlash joizki, amaldagi soliq tizimi kichik korxonalar, jumladan, innovatsiya korxonalari faoliyat yuritish sharoitlarini hisobga olmaydi. Innovatsiya korxonalari, boshqa xususiy korxonalar kabi foyda solig‗ini to‗lash paytida soliqqa tortiladigan foyda miqdorini aniqlashda imtiyozga egadirlar. Jumladan, ularga ishlab chiqarishni kengaytirish, qayta tashkil qilish, texnikaviy jihozlash uchun yo‗naltirilgan foydani chegirish 29
qurilish materiallarini yetkazib beradigan ba‘zi bir korxonalar olgan foydasi ushbu korxona ro‗yxatga olingan kundan boshlab, dastlabki ikki yil mobaynida soliqqa tortilmaydi. Mazkur imtiyoz tugatilgan yoki davlat tasarrufidan chiqarilgan yoxud sanatsiya natijasida qayta tuzilgan innovatsiya korxonalari, ularning filiallari hamda tuzilmaviy bo‗linmalariga tegishli emas. Korxonalar, ularning raqobatlari bozorga yangi mahsulot bilan kelganda, o‘rtadagi raqobat shakli o‘zgarishini bilib ish yuritadilar. O‘zgaruvchanlik va moslashuvchanlik – bozor iqtisodiyotida tirik qolish va rivojlanish uchun eng asosiy ko‘rsatkichlardir. Lekin korxonalar innovatsiyalarni boshqara olishadimi? ―HA‖ javobi 2008 yilda Bil Geyts bilan ta‘kidlangan edi. ―Aksiyalar narxi bizning boshqaruvimizda emas. Biz faqat innovatsiyalarni, sotuvni va foydani boshqara olamiz‖ (Rushe va Uelps, 2008). 20 2015 yilning oxirida The Boston Consulting group tashkiloti o‘zining elektron sahifasida dunyoning 50 ta eng innovatsion tashilotlari reytingini chop etdi. Tadqiqotlarda turli xil sohalardan 1500 - top - menedjerlar ishtirok etishdi. Reyting tuzilyotganda tashkilotlarni turli xil ko‘rsatkichlariga tayanib o‘rinlar taqsimlandi. 21 Yüklə 1,22 Mb. Dostları ilə paylaş:
|