Toshkent moliya instituti g. Xamdamova, O. Astanakulov, A. Matchanov innovatsion menejment
-BOB. KORXONALARDAGI INNOVATSION STRATEGIYANI
Yüklə 1,22 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 6.1.Korxonalardagi innovatsion faoliyatning zarurligi
|
6-BOB. KORXONALARDAGI INNOVATSION STRATEGIYANI
TANLASH 6.1.Korxonalardagi innovatsion faoliyatning zarurligi. 6.2.Innovatsion strategiyaning mohiyati, uning korxonaning umumiy strategiyasi bilan aloqasi 6.3.Korxonaning innovatsion strategiyasini shakllantirish. 6.4.Innovatsion strategiyalarning turlari va ko‘rinishlari. 6.5. Innovatsiyalarni boshqarishning konseptual modeli: bozorga mo‗ljallanganlik. 6.6. Innovatsiyalar uchun ―Ratsionalist‖ yoki ―Inkrementalist‖ strategiyasi. 6.1.Korxonalardagi innovatsion faoliyatning zarurligi Dinamik iqtisodiy o‘sish bozor tizimida korxona raqobatbardoshligining muhim omili sanaladi. Bozor iqtisodiyotini takomillashtirish jarayonida ishlab chiqarishni yangi texnikaviy asosda rivojlantirishga, ilmiy-texnikaviy ishlanmalarning natijalarini ishlab chiqarishda ro‘yobga chiqarish bo‘yicha innovatsion faoliyatni faollashtirish, yangi texnologik jarayonlarni yaratish va moddiy ishlab chiqarish hamda xizmat ko‘rsatishning barcha tarmoqlarini zamonaviy fan - texnika asosida qayta qurishga ustuvor e‘tibor qaratilishi lozim. Bugungi kunda butun dunyoda innovatsiyalar - bu injiqlik emas, balki yashab ketish, raqobatbardoshlikni saqlash va yanada gullab - yashnash zaruratidir. Iqtisodiy jihatdan rivojlangan mamlakatlar tajribasi shuni ko‘rsatadiki, iste‘molchi uchun kurashda o‘zining faoliyatini ustun ravishda innovatsion yondashuv asosida qurayotgan hamda yangi tovar va xizmatlarni ishlab chiqarishni o‘zining bosh strategik maqsadi qilib qo‘yganlar g‘olib bo‘lar ekan. Bu tashqi va ichki bozorning korxonaga bosim o‘tkazishi bilan bog‘liq. 147
didli bo‘lib bormoqda, bozorga ko‘plab o‘xshash yoki bir xil tovar va xizmatlar taqdim etilgan vaziyatda esa sifat yoki baho jihatidaan hatto kichikroq ustunlik ham hal qiluvchi ahamiyat kasb etadi. Buning ustiga bozordagi vaziyat tezkorlik bilan o‘zgarmoqda. Zamon bilan baravar qadam tashlashni istagan korxonalar xodimlarni boshqarish uslublarini, sheriklar va mijozlar bilan o‘zaro ta‘sirlashuv usullarini doimiy ravishda takomillashtirib turishlari, raqobatchilarning xatti-harakatlarini diqqat bilan kuzatishi, bozorda u yoki bu qadamni o‘z vaqtida amalga oshirishi va yangi texnologiyalarni joriy qilishi lozim. O‘z mohiyatiga ko‘ra korxonaning hayoti - tinimsiz o‘zgarishlar ketma - ketligidir. To‘xtab qolish - degradatsiya demakdir, degradatsiya esa bu-halokatdir. Innovatsion faoliyatning bosh prinsiplari nimalardan iborat? P.Drukerning fikriga ko‗ra, nimani qilish kerak, nimani qilmaslik kerakligi o‗rtasidagi munosabatni aniq belgilab olish shart. 83 Nimani qilish kerak? Maqsadli tizimli innovatsiya yuqorida qayd etilgan innovatsiyalar manbalarining imkoniyatlarini uzluksiz tahlil etishni talab qiladi. Innovatsiya undan foydalanadigan odamlarning ehtiyoji, istagi, odatlariga mos kelishi kerak. O‗z-o‗ziga: ―Mazkur innovatsiya bo‗lajak iste‘molchilarda undan foydalanaish istagi paydo bo‗lishi uchun nimani aks ettirishi kerak?‖– degan savolni berish kerak bo‗ladi. Innovatsiya sodda bo‗lishi hamda aniq maqsadni ko‗zlashi kerak. Innovatsiyaga atab aytilgan eng yuksak maqtov quyidagicha:‖ Qarang-a, qanchalar oddiygina ekan! Nega mening xayolimga kelmagan ekan-a?‖ Katta pul miqdoriga ega bo‗lmay, kamroq odam bilan innovatsiyani tatbiq qilish samaraliroq bo‗ladi, xavf cheklangan. Aks holda, innovatsiyaga zarur bo‗lgan ko‗plab oxirgi kam-ko‗stlarini to‗ldirishga deyarli har doim vaqt hamda vositalar yetmaydi. Samarali innovatsiya cheklangan bozorda o‗z yo‗nalishida 83 А. М. Мухамедьяров. Инновационный менеджмент: учебное пособие. Высшее образование. 2015.-C.68. 148
ketadigan vaziyat yuzaga keladi. Nimani qilmaslik kerak? Donolik qilmang. Innovatsiyadan oddiy odamlar, yirik masshtablarga erishilsa, bexabar odamlar ham foydalanadilar. Konstruksiyasi yoki foydalanishda o‗ta murakkab hamma narsalar, hoynahoy, muvaffaqiyatsizlikka duchor bo‗ladi. O‗zingizni har tomonga tashlamang, bir nechta narsani birdaniga qilishga urinmang. Innovatsiya g‗ayratni bir yerga jamlashni talab qiladi. Muhimi, uning ustida ish olib borayotgan odamlar bir-birlarini yaxshi tushunsinlar. Yangiliklar kiritishni joriy davrning ehtiyojlarini qondirish uchun amalga oshiring. Yangilik tezlik bilan o‗z ifodasini topmasa, faqat g‗oyagina bo‗lib qolaveradi. Innovatsiya - bu bilim, kashfiyotchilik, iste‘dodni talab qiladigan ish. Aytib o‗tilganki, novatorlar, asosan, faqat bitta sohada ish olib boradilar. Masalan, Edison o‗z kuchini faqat elektr toki borasida jamlagan. Muvaffaqiyatli innovatsiya sabot bilan, e‘tiborni bir yerga jamlab ishlashni talab qiladi. Agar Siz unga tayyor bo‗lmasangiz, na bilim, na iste‘dod yordam qilmaydi. Muvaffaqiyat qozonish uchun o‗zining barcha kuchli jihatlarini ishga solish kerak, odam innovatsiyaga jiddiy ishtiyoq bilan kirishishi kerak. Nihoyat, innovatsiya iqtisodda, sanoatda, jamiyatda; xaridorlar, ishlab chiqaruvchilar, xodimlar xulq-atvorida o‗zgarishlar demakdir. Shuning uchun u doimo bozorga mo‗ljallangan bo‗lishi, uning talablariga amal qilishi shart. Korxona innovatsion faoliyatni amalga oshirishi uchun, u shunday tarkib va kayfiyatga ega bo‗lishi kerakki, ular tadbirkorlik muhitini yaratishga hamda yangilikni qulay imkoniyat deb idrok etishga ko‗mak bersin. Strategik innovatsion rejalashtirish bozor turidagi iqtisodiyot sharoitida korxonadagi rejalashtirishning umumiy tizimidagi tizimga bo‘ladi. Korxonadagi strategik innovatsion rejalashtirishning obyekti innovatsion faoliyatdan iborat bo‘ladi, uni ko‘rib chiqa turib, quyidagilarni aytish mumkin: 149
strategiyalarni korxonani rivojlanishining asosiy maqsadlari va vazifalaridan kelib chiqqan holda, Resursli ta‘minlash va xatar omilini hisobga olish, Tashqi muhitning holati va shaxsiy innovatsion imkoniyatlarni oldindan bashoratlash va mustaqil ishlab chiqishning obyektiv zaruriyati pishib etilgan; -ehtimol bo‘lgan katta foydani olish maqsadlarida yangi raqobatbardosh mahsulotni yaratish va uni texnika va texnologiyalarning zamonaviy darajasida ishlab chiqarish sohasidagi ilmiy - texnik siyosatni ishlab chiqish va amalga oshirish innovatsion faoliyatning asosiy mazmuni bo‘lib qolgan; -innovatsion strategiyani amalga oshirishda ITTKI ning strategik ahamiyati o‘sadi, va shuning bilan bir vaqtda ularni amalga oshirishdagi xatar darajasi oshadi; -innovatsion faoliyat korxonadagi faoliyatning qolgan barcha turlari va hammadan avval, ishlab chiqarish va marketing bilan birgalikda amalga oshiriladi. Muhimi shundaki, mutaxassis ekspertlar, shuningdek, menedjerlar real hayotni baholayotganlarida qiyinchiliklarga duch kelishadi va buning ikkita sababi mavjud. Birinchi sabab ularning tashqi muhiti kompleks sifatida raqobatchilar, mijozlar, regulyatorlar va h.k. ishtirokida, shuningdek, texnik, iqtisodiy, ijtimoiy va siyosiy o‗zgarishlar. Shuning uchun ham hozirgi zamonning muhim jihatlarini tushunish ancha murakkab, kelajakni bashorat qilishni aytmasa ham bo‗ladi. Ikkinchidan, yirik korxonalarning menedjerlari o‗z firmalarining kuchli va kuchsiz tomonlarini tan olmaydilar, chunki ularning korxona ichida nima bo‗layotgani haqidagi bilimlari aniq emas. Shu sababli korxonaning ichki korporativ kuchli va kuchsiz tomonlarini aniqlash, aksar hollarda, amaliy tajriba foydasiga qadar qiyin hisoblanadi, ayniqsa, yangi va tez o‗zgaruvchan texnologik sohalarda. 84 84 Managing innovation IntegratingTechnological, Market and Organizational ChangeThird Edition Joe Tidd Science and Technology Policy Research (SPRU), 2014-P.112. |