Toshkent moliya instituti g. Xamdamova, O. Astanakulov, A. Matchanov innovatsion menejment
Innovatsiyalar yo'nalishining tashkiliy va bozor
Yüklə 1,22 Mb.
|
|
5.5. Innovatsiyalar yo'nalishining tashkiliy va bozor
determinantlari Bizning innovatsiyalar to'g'risidagi fikrimiz so'nggi yillarda oshib borgan bir vaqtda innovatsiyalar, texnika siyosati to'g'risidagi siyosiy munozaralarda foydalanilgan asosiy doiralarda, shuningdek raqobat sohasidagi siyosatda ko'pincha yetarlicha foydalanilmaydi. Ma'lumki amaliyotda yanada ko'proq foydalaniladi. Mazkur bo'limda, turli o'zgaruvchilar kassalari – ba'zi iqtisodiy, ba'zi tashkiliy - identifikatsiyalanadi, hamda innovatsiyalar tezligi va yo'nalishiga ta'sir etadi. 80 Determinant (lotinchadan ―determinans‖ -belgilaydi) –bir dominant ta'siri yoki asosiy omil degan ma‘noni bildiradi. 1.Monopol hokimiyat. Nima uchun bizning innovatsiyalar to'g'risidagi tushunchamizni tez idrok etilmasligi sabablaridan biri so'nggi yarim asrda aksariyat tadqiqotchilar, xususan, sanoat tashkilotlari va iqtisodchilar, xaddan tashqari bitta o'zgaruvchiga qaratilgan edi: bozor hukumati darajasi. Dalillar, raqobat va raqobatchilar innovatsiyalar uchun muhim ahamiyat kasb etishini anglatdi; lekin firmalar kuchli fragmentlangan bozorlarda identik shaxsiy bo'lmagan texnologiyalardan foydalangan holda har qanday taraqqiy etgan iqtisodiyot erishishga intiluvchi tashkiliy tuzilma keltirilgan raqobatlashayotgan mukammal raqobat olamiga ba'zilar ishonmaydi. Shu bilan birga, aksariyat siyosiy debatlar qismlarga ajratilgan bozorlarda innovatsion faoliyatga ko'mak mavjudligidan kelib chiqadilar. Shumpeter mukammal raqobat innovatsiyalar bilan birga olib borilmasligi birinchilardan bo'lib e'lon qildi. U, ―yangi ishlab chiqarish 80 David J. Teece ―Firm organization, industrial structure, and technological innovation‖ 2010 – P.198. 142
amalga oshirish ehtimolini, bu esa , biz iqtisodiy taraqqiyot deb atagan aksariyat holat u bilan mos emasligini anglatadi‖, deb qayd etdilar. Bundan tashqari, Shumpeterning kichik tadbirkorlik va firmalar moliyaviy resurslar etishmasligidan aziyat chekishlarini anglatuvchi tushunchasi, ba'zi kapital bozorida baquvvat korxonalarga ega mamlakatlarda eskicha talqinga qiyoslanadi. Har qanday holatda ham shumperetcha debatlar ma'no jihatdan bir biriga yaqinroqdek tuyuladi, monopolistik rentalar avlodi va yangi mahsulot va jarayonlarni rivojlantirish uchun resurslar taqsimoti o'rtasida doimiy ravishda aralashuvchi ko'plab o'zgaruvchilar mavjud bo'ladi. Muayyan bozorlarda bozor hokimiyati va innovatsiyalar o'rtasidagi aloqa keyinroq bekor qilinadi, agar ko'p shu'bali, ko'p sohaviy firma vabul qilingan bo'lma. Ko'p mahsulotli firmaning asosiy vazifasi va maqsadi istalgan joyda yuqori unumdorlikka ega maqsadlar uchun olingan pul mablag'larini ajartishdan iborat. Agar ko'p filialli ko'p sohaviy firma bu tariqa ishlaydigan bo'lsa, ular qanday yo'l tutishlari haqida ko'plab dalillar mavjud bo'lsa, u holda muayyan bozordagi elektr energiyasi bozori hamda ushbu bozorda innovatsiyalarni moliyalashtirish o'rtasidagi aloqalar bekor qilinadi. Ko'p sohaviy firmada mahsulotni A dan Z gacha bo'lgan bozorlarda sotadi, naqd pullar generatsiyalanadi va bozor haqiqatda A bozorga aloqador bo'lgan innovatsiyalarni moliyalashtirishi mumkin, lekin u Z bozorda innovatsion faoliyatni bir xilda yaxshi moliyalashtirishi mumkin. Kapital bozorida, shu tarzda ko'p sohaviy firma Shumpeter tomonidan taklif etilgan innovatsiyalar va bozor tuzilmasi o'rtasidagi aloqani erkinlashtiradi. 2.Tashkiliy madaniyat va qadriyatlar. Bozor hokimiyati ishlab chiqarish tuzilmasining elementi hisoblanadi; miqyos, integratsiya (birlashish) va iyerarxiyani rasmiy tashkiliy tuzilmasi elementi sifatida ko'rib chiqish mumkin, agar tashkilotning norasmiy tarkibi nisbatan kamroq ahamiyat kasb etsa. Tashkiliy madaniyat tashkilotning norasmiy tuzilmasining mohiyati hisoblanadi. Bu tashkilot a'zolari tomonidan taqsimlangan ishonch va kutishlar tuzilmasidir. Ushbu masala 143
me'yorlarni ishlab chiqadi. 81 3.Tashkiliy madaniyat ―tashkilotni tavsiflashi mumkin bo'lgan markaziy me'yorlar‖ sifatda ko'rib chiqilishi mumkin ". Kuchli madaniyat norasmiy qoidalar tizimini kishilar o'zlarining aksariyat bo'sh vaqtlarini qanday o'tkazishlarini namoyon etadi. Ulardan nimalarni kutish mumkinligini bilgan holda xodimlar kam vaqt sarflaydilar, va bunda biror bir vaziyatda qanday harakat qilish kerakligiga qaror qilish lozim . Konsensus qanday namoyon etiladi, shakllanadi, bunda quyidagi me'yorlar to'plami yangi mahsulotlar va jarayonlarni rivojlantirish va tijoratlashtirishga ko'maklashadi. Rivojlantirish borasida, ularga quyidagilarni kiritish mumkin: muvaffaqiyatsizlikka uchramaslik va urinib ko'rish uchun avtonomiya, xodimlarning yordam so'rash huquqi; mijozlar bilan tashqi texnologiyalar manbai va firmaning ichida ochiq muloqot. Tijoratlashtirish va amalga oshirishga to'xtalib o'tadigan bo'lsak, jamoada ishlash, qayishqoqlik, ishonch va mehnat sevarlik qat'iyan muhim hisoblanadi. Madaniyat huquqi texnologik rivojlantirishda yordam ko'rsatish uchun nafaqat muhim aktiv hisoblanadi, balki bu bir necha mashhur istisnolar bilan talab bo'limshi mumkin .Vaqt o'tishi bilan, iqtisodchilar ishonch va ongning ahamiyati to'g'risida ta'kidlashlari mumkin. Shunday qilib, ―ijtimoiy talablar rasmiy qoidalar va hukumatlar orqali ifodalanishi, yoki ular vijdonning baynalmillalashtirilgan talablari orqali ifodalanishi mumkin. Umumiy tarzda bu talablar samaradorlikni oshirish uchun zarur bo'lgan murosalar bo'lishi mumkin‖. Yüklə 1,22 Mb. Dostları ilə paylaş:
|