Toshkent moliya instituti g. Xamdamova, O. Astanakulov, A. Matchanov innovatsion menejment

Innovatsion loyihalarni ekspertiza qilish uchun 
foydalaniladigan asosiy uslublar
131

131
Mualliflar tomonidan tuzildi.

---

---

222
Rasmda innovatsion loyihalarni ekspertizasi uchun qo‘llaniladiga asosiy

uslublar ko‘rsatilgan bo‘lib, ular yuqoridagi matnlarda yoritib o‘tildi.
Byudjetdan moliyalashtiriladigan innovatsiya loyihalarini ekspertizadan
o'tkazish uchun:
-tavsiflash;
-"gacha" va "undan keyin" ob'ektning holatini taqqoslash;
-qiyosiy ekspertiza usullaridan foydalaniladi.
Tavsiflash usulidan barcha mamlakatlarda keng foydalaniladi. Uning
mohiyati amalga oshirilayotgan loyihalar natijalarining tovarlar va xizmatlar
bozori muayyan segmentida shakllanayotgan vaziyatga potentsial ta'siri ko'rib
chiqilishidan iboratdir. Olingan natijalar umumlashtiriladi, qo'shimcha hodisalar
hisobga olinadi, bayonnoma tuziladi.
"Gacha" va "undan keyin" vaziyatlarni taqqoslash usuli har xil loyihalarning
nafaqat miqdoriy, balki sifat ko'rsatkichlarini hisobga olish imkoniyatini beradi.
Qiyoslama
ekspertiza
davlatdan
moliyalashtiriladigan va
davlatdan
moliyalashtirilmaydigan korxonalar va tashkilotlarning ijtimoiy-iqtisodiy holatini
taqqoslashdan iboratdir.
Mualliflar jamoasining ilmiy salohiyati loyiha ilmiy mazmunining tahlilini
hisobga olish bilan baholanadi (mualliflar/ishtirokchilar e‘lon qilingan ishni
bajarishga qodir; ekspert ishni bajarish imkoniyatiga shubha qiladi).
Shunday qilib ekspert nafaqat loyihaning bayonini berishi, balki quyidagilarni
baholashi ham kerak: uning bilimlarning ushbu sohasi uchun dolzarbligi; loyiha
tadqiqotlarning ustuvor yo‘nalishlariga kiradimi yoki yo‘qligini; qo‘yilgan
muammoning yangiligini; loyihani rivojlanishining istiqbollari; ishtirokchilarning
sifatli tarkibini, hamda yuqorida keltirilgan tizim bo‘yicha loyiha bahosini
asoslanishini.
Eksperimental laboratoriya tadqiqotlari uchun ekspertiza quyidagi savollarga
javobni ko‘zda tutadi:
1.
Tadqiqotlar dasturi tayyorlanganmi?
2.
So‘rov uchun anketalar tayyorlanganmi?

---

---

223
3.

Pilotajli tadqiqot o‘tkazilganmi?
Ekpertiza bir necha loyihalarning qiyosiy tahlili asosida o‘tkaziladi.
Ekspertizaning uchta bosqichi ko‘zda tutiladi.
Birinchi bosqich - loyihani dastlabki ko‘rib chiqilishi va quyidagi vazifalarni
hal qilinishi:
Ikkinchi bosqich ekspertizada ishtirok etish uchun loyihalarni tanlash;
Rad etilgan loyihalar bo‘yicha asoslangan xulosalarni tuzish;
Ekspertizaning yakka darajasida o‘tgan har bir loyiha bo‘yicha ekspertlarni
belgilash.
Ekspertiza natijalarini shakllantirish reyting asosida amalga oshiriladi. Yakka
tartibdagi loyihaning reytingi ikkinchi bosqichda belgilanadi.
Uchinchi bosqichda loyiha bo‘yicha xulosalar beriladi (loyihaning umumiy
reytingiga tuzatishlar kiritilishi mumkin, moliyalashtirish haqida qarorlar qabul
qilinadi).
Loyihaning yakka tartibdagi reytingi formula bo'yicha hisoblab chiqiladi:
132
R = r
1
+ r
2
+ r
3
,
bunda R - loyihaning umumiy reytingi; r
1
, r
2
- ilmiy qimmatliligi
koeffitsientlari va loyihani muddatida bajarish realligi; r
3
- jami baholashga r
1
va
r
2
tuzatish kiritish koeffitsienti. R 2 dan 13 gacha bo'lgan qiymatga ega bo'lishi
mumkin.
Shunday qilib, loyihaning yakka tartibdagi reytingini aniqlash bu
ekspertizaning yakunlovchi bosqichi hisoblanadi.Shu bilan eng samarali loyihani
tanlash uchun imkoniyati bor.