Toshkent moliya instituti m. Y. Raximov, N. N. Mavlanov, N. N. Kalandarova

Buxgalteriya balansining gorizontal tahlili
Ko„rsatkichlar 
Balans moddalari qiymati 
Gorizontal tahlil 
Davr boshi, 
ming so„m 
Davr oxiri, 
ming so„m 
Mutlaq 
o„zgarishi, ming 
so„m 
Nisbiy 
o„zgarish, 
% 
AKTIV 
1. Uzoq muddatli aktivlar 
10 219 731 
945 
12 593 199 
960 
2 373 468 015 
123,2 
Asosiy 
vositalar 
boshlang‗ich 
qiymati 
10 527 417 
487 
14 773 593 
626 
4 246 176 139 
140,3 
Asosiy vositalar eskirish qiymati 
3 423 307 367 4 320 658 666 
897351299 
126,2 
Asosiy vositalar qoldiq qiymati 
7 104 110 120 
10 452 934 
960 
3348824840 
147,1 
Nomoddiy aktivlar qoldiq qiymati 
417 151 
345 379 
71 772 
82,79 
Kapital qo‗yilmalar 
2 834 711 892 1 572 602 311 
1262109581 
55,4 
Boshqa uzoq muddatli aktivlar 
280 492 782 567 317 310 
286824528 
2,02 
2. Joriy aktivlar 
2 978 372 713 
11 683 693 
105 
8 705 320 392
3,9 

---

318 
Ishlab chiqarish zaxiralari 
819 530 511 1 047 437 972 
227 907 461 
127,8 
Kelgusi davr xarajatlari 
1 366 091 169 8 441 062 224 7 074 971 055
 
6178 
Pul mablag‗lari 
171 917 383 468 669 767 
296 752 384 
2,72 
Boshqa joriy aktivlar 
117 495 315 160 480 738 
42 985 423 
136,7 
Debitorlar, jami 
503 338 335 1 566 042 404 1 062 704 069 
3,11 
Shu jumladan: 
Xaridor va buyurtmachilar bilan 
hisob-kitoblar 
163 855 350 268 038 094 
104182744 
1,64 
Byudjetga avans to‗lovlari 
7 740 384 
5 252 951 
-2487433 
67,8 
Balans aktivi bo„yicha jami 
13 198 104 
658 
24 276 893 
065 
11 078 788 407 
1,84 
PASSIV 
1. O„z mablag„lari manbasi 
7 745 794 466 
10 124 233 
076 
2 378 438 610 
130,7 
Ustav kapitali 
614 384 306 828 202 670 
213 818 364 
135,0 
Rezerv kapitali 
5 737 851 427 
8 121 422 
920 
2 383 571 493 
141,6 
Taqsimlanmagan foyda 
507 693 607 223 400 675 
284 292 932 
44,0 
Boshqa manbalar 
885 865 126 951 206 811 
65 341 685 
107,5 
2. Majburiyatlar 
5 452 310 192 
14 152 659 
989 
8 705 320 392 
2,59 
Uzoq muddatli bank kreditlari va 
qarzlari 
4 675 490 146 
12 304 013 
149 
7 628 523 003 
2,63 
Boshqa majburiyatlar 
14 744 216 
8 878 479 
5 865 737 
60,2 
Kreditorlik majburiyatlari, jami 
762 075 830 
1 839 768 
361 
1 077 692 531 
2,41 
Shu jumladan: 
 
Mol 
yetkazib 
beruvchilar 
va 
pudratchilarga majburiyatlar 
219 818 890 514 650 184 
294 831 294 
2,35 
Byudjetga majburiyatlar 
20 798 130 
62 317 043 
41 518 913 
3,0 
Balans passivi bo„yicha jami 
13 198 104 658 
24 276 893 
065 
11 078 788 407 
1,84 
Moliyalashtirish manbalarida o‗z mablag‗lari manbasi davr boshiga nisbatan 
2 378 438 610 ming so‗mga ortib, o‗sish darajasi 130,7 foizni tashkil qilgan. 
Majburiyatlarning summasi davr boshiga nisbatan 8 705 320 392 ming so‗mga 
ortgan va o‗sish darajasi 2,59 ni tashkil etgan. Kapital tarkibidagi eng yuqori o‗sish 
qarz kapitali qatoriga to‗g‗ri kelgan. 
Buxgalteriya balansining vertikal tahlili 
Vertikal tahlil – gorizontal tahlilni to‗ldiruvchi usul sifatida moliyaviy 
hisobot elementlari, moddalarining tarkibiy jihatlariga baho berishni xarakterlaydi. 
Ushbu jihatlarni moliyaviy hisobotlarning barcha shakllariga nisbatan qo‗llash 
mumkin. Umumiy tarkibda yakka birliklarning salmog‗i va ularning o‗zgarishlari 

---

319 
asosida korxona moliyaviy holatini tashxislash yanada osonlashadi. Korxonani 
moliyaviy ahvolini anglash, bilishda asosiy jihatlar jami tarkibda birlik qatorlarni 
to‗g‗ri nisbatlashga qaratiladi. 
Uzoq muddatli va joriy aktivlar, kapital va majburiyatlar qatorida ayrim 
tarkib qatorlar salmog‗ini balans jamiga nisbatan va ushbu tarkibning jamlangan 
qatoriga nisbatan ham hisob-kitoblarni amalga oshirish mumkin. Bu tartib 
aktivlarning tarkibiy o‗zgarishlarini baholashga, aktivlar tarkibida alohida tarkiblar 
salmog‗ining o‗zgarishini, likvidlik va to‗lovga qobillik ko‗rsatkichlari ta‘sirini 
to‗g‗ri baholashga imkon beradi. Ya‘ni tarkibiy o‗zgarishlarni amalga oshirish 
orqali moliyaviy holatni yaxshilash chora-tadbirlarini ko‗rish mumkin. 
Vertikal tahlil gorizontal tahlil asosidagina bir butunlikka erishadi. Shu 
sababli ularni doimo birgalikda va umumiylikda foydalanish kuzatiladi. Ularni bir-
biridan holi tarzda qo‗llash orqali tahlilning to‗liqligini ta‘minlab bo‗lmaydi.
Uzoq muddatli va joriy aktivlarning jami aktivlar tarkibidagi salmog‗i 
quyidagi bog‗lanishlar orqali topiladi. 
10.16-jadval