Toshkent moliya instituti moliyaviy menejment fakulteti "menejment va marketing" kafedrasi

2.3. “Asaka” Davlat-aktsiyadorlik tijorat bankining aktiv va passiv 
operatsiyalari tahlili 
Dunyoning asosan yirik banklarida ochilgan korrespondent hisob raqamlari 
orqali turli amaliyotlarni o’tkazish imkoniyatini yaratuvchi keng korrespondent 
tarmog’iga egalik qilib, “Asaka” DATB yirik banklar o’rtasida yetakchi o’rinni 
egallab turibdi. 
Bankning ustav kapitali miqdori 315 600 000 000 (uch yuz o’n besh 
milliard olti yuz million) so’mni tashkil qiladi va har birining nominal qiymati 
52 600 (ellik ikki ming olti yuz) so’m bo’lgan 6 000 000 (olti million) dona 
egasining nomi yozilgan oddiy aktsiyalarga taqsimlangan. 
Ustav kapitalini oshirish maqsadida Bank chiqarishi mumkin bo’lgan e’lon 
qilingan aktsiyalari 1 714 000 (bir million etti yuz o’n to’rt ming) dona 
egasining nomi yozilgan oddiy aktsiyalardan iborat. 
Bank aktsiyalarining nominal qiymati 52 600 (ellik ikki ming olti yuz) so’m.
Hozirgi kunda “Asaka” bankning korrespondent banklari (hisob raqamini 
ochish bilan va rasmiy tarzda) 310tani tashkil etishadi. 33 tasi bilan hisob 
raqamlari ochilgan: 19 ta nostro va 14 ta vostro hisob raqamlari. 
Hozirgi kunda korrespondent banklarning soni “Asaka” banki tomonidan 
mijoz buyurtmasiga asosan bajarilayotgan barcha banklararo amaliyotlarni 
qamrab olishga imkoniyat beryapti. Zaruriyat tug’ilganda “Asaka” bank yangi 
banklar bilan korrespondent munosabatlarini o’rnatishga qaratilgan ishlarni 
tezkor bajarishga tayyor. 
Yosh oilalarni moddiy va ruhiy jihatdan qo’llash, mehnat faoliyatlari 
endigina boshlanganda va mustaqil hayotga ilk qadamlar qo’yishayotganda 
zarur yordam ko’rsatish, barqaror daromad manbalarini shakllantirish va yosh 
oilalarnung turmush va maishiy sharoitlarini yaxshilash maqsadida “Asaka” 
bank DATB quyidagi shartlarda uy-joy sotib olish uchun kredit ajratadi. 
Uy-joy sotib olish uchun kredit (quyida Ipoteka krediti deb ataladi) 
O’zbekiston Respublikasi fuqarolariga ularning yashash joylaridagi “Asaka” 
bankning (quyida bank deb ataladi) hududiy filiallari tomonidan beriladi. 

---

41 
Kredit olish huquqidan ehtimolli qarz-oluvchi (quyida qarz-oluvchi deb 
ataladi) quyidagi talablarga javob bersa foydalanishi mumkin: 
a) O’zbekiston Respublikasi fuqarosi bo’lishi kerak; 
b) turar joyi bo’yicha doimiy ro’yxatdan o’tgan; 
v) yosh – 18 yoshdan 53 yoshgacha (ayollar), 59 yoshgacha (erkaklar). 
Bunda kredit taqdim etishning umumiy muddati qarz-oluvchi pensiya yoshiga 
etguncha (ya’ni 53 yoshda ayollar, 60 yoshda erkaklar) qaytarishi lozimligi 
shartidan kelib chiqib belgilanadi; 
g) sotib olinayotgan uy-joy narxining 70 va undan ortiq foizi miqdorida 
mablag’ kiritilsa, foiz stavkasi yiliga 10% miqdorida belgilanadi; 
d) bir joyda ish staji kamida 6 oy va umumiy ish staji kamida 1 yil bo’lishi 
shart; 
e) bank va boshqa moliya institutlari oldida qarzdorligi bo’lmasligi shart; 
j) narkologik yoki ruhiy-asab dispanserida hisobda turmagan. 
“Asaka” DATB tomonidan o’z mablag’lari va jalb etilgan mablag’lar 
hisobidan beriladigan Ipoteka krediti miqdori sotib olinayotgan uy-joy narxi 
miqdori bilan cheklanadi, ammo: 
Shaxsiy uy-joy sotib olish uchun qonunchilik bilan belgilangan eng kam 
ish haqining 3000 miqdoridan ko’p emas (istisno tariqasida Toshkent va 
Samarqand shaharlari uchun ushbu miqdor qonunchilik bilan belgilangan eng 
kam ish haqining 5000 miqdoridan ko’p emas deb belgilangan, bunda 
ko’rsatilgan istisno yosh oilalarga beriladigan kreditlarga taalluqli emas). 
Ko’p xonadonli uyda xonadon sotib olish uchun - qonunchilik bilan 
belgilangan eng kam ish haqining 2500 miqdoridan ko’p emas (istisno tariqasida 
Toshkent va Samarqand shaharlari uchun ushbu miqdor qonunchilik bilan 
belgilangan eng kam ish haqining 4000 miqdoridan ko’p emas deb belgilangan, 
bunda ko’rsatilgan istisno yosh oilalarga beriladigan kreditlarga taalluqli emas). 
Ipoteka kreditidan foydalanish uchun hisoblanadigan foizlar stavkasi. 
Ipoteka kreditidan foydalanish uchun hisoblanadigan foizlar stavkasi yiliga 
15%dan 18%gacha belgilanadi. Ipoteka kreditidan foydalanish uchun 

---

42 
hisoblanadigan foizlar stavkasi qarz oluvchi depozit hisob raqamiga kiritgan o’z 
mablag’lari miqdoriga bog’liq holda belgilanadi: 
a) Berilayotgan kredit miqdorining 30 % gacha pul mablag’lari kiritilganda 
- foizlar stavkasi yiliga 18 % miqdorida belgilanadi. 
b) Berilayotgan kredit miqdorining 30 % dan 40 % gacha pul mablag’lari 
kiritilganda - foizlar stavkasi yiliga 17 % miqdorida belgilanadi. 
v) Berilayotgan kredit miqdorining 40 % dan 50 % gacha pul mablag’lari 
kiritilganda - foizlar stavkasi yiliga 16 % miqdorida belgilanadi. 
g) Berilayotgan kredit miqdorining 50 % va undan ortiq miqdorda pul 
mablag’lari kiritilganda - foizlar stavkasi yiliga 15 % miqdorida belgilanadi. 
Yosh oilalarga berilayotgan kredit miqdorining 25 % dan kam bo’lmagan 
miqdorda depozit hisob raqamiga pul mablag’lari kiritilganda - ipoteka 
kreditidan foydalanish uchun foizlar stavkasi yiliga 14 % miqdorida belgilanadi. 
Bunda qonunchilikka muvofiq yosh oila toifasiga birinchi marotaba oila qurgan 
va yosh er-xotinning har birining yoshi 30 yoshdan oshmaganlar kiradi. 
Yosh oilaga beriladigan ipoteka krediti bo’yicha uch yillik asosiy qarzni 
to’lash imtiyozli davr beriladi, imtiyozli davr tugagan sananing keyingi kunidan 
kreditni qoplash bo’yicha to’lov boshlanadi. 
“Asaka” DATB tomonidan pulli-shartnomaviy asosda oliy o’quv 
yurtlarining kunduzgi bo’limlariga o’qishga kirgan talaba – O’zbekiston 
Respublikasi fuqarolariga, ularning ota-onalariga `yoki vasiylariga (quyida 
matnda “qarz oluvchi” deb ataladi) ta’lim kreditlarini taqdim etadi. 
Bakalarvriatga o’qishga kirgan shaxslarga ta’lim krediti 10 yil muddatga, 
magistraturaga o’qishga kirgan shaxslarga ta’lim krediti 5 yil muddatga beriladi, 
bunda ushbu muddat ichiga oliy o’quv yurtida o’qish davri kiritiladi. 
Muddatli harbiy xizmatini o’tash davri ushbu muddat ichiga kiritilmaydi. 
Mazkur Yo’riqnomaga muvofiq “Asaka” Davlat Aksiadorlik Tijorat banki 
tomonidan taqdim etilgan ta’lim kreditlari bo’yicha quyidagi miqdorlarda foiz 
stavkalari belgilangan: 

---

43 
Yetim, “Mehribonlik” bolalar uyi tarbiyalanuvchilariga, bolalikdan I va II 
guruh nogironlariga foiz stavkasi nolga teng (foizsiz kredit). 
Talabalarning qolgan toifalariga – O’zbekiston Respublikasi Markaziy 
Bankining amaldagi qayta moliyalashtirish stavkasidan oshmagan, o’zgaruvchan 
foiz stavkasi bo’yicha. 
“Asaka” DATB tomonidan ta’lim kreditlari bo’yicha hisoblanadigan foiz 
stavkalari va foiz to’lovlari miqdori O’zbekiston Respublikasi Markaziy 
Bankining amaldagi qayta moliyalashtirish stavkasi o’zgarishiga bog’liq holda 
o’zgarishi mumkin va kredit shartnomasida ushbu holat ko’rsatilgan bo’lishi 
kerak. 
Kam ta’minlangan oila a’zosi – talaba uchun kreditga hisoblangan 
foizlarning 50% Bandlikka ko’maklashish Davlat Jamg’armasi mablag’lari 
hisobiga (quyida matnda “jamg’arma” deb ataladi) tuman Bandlikka 
ko’maklashish markazlari tomnidan amalga oshiriladi. (08.05.2007 yildagi O’zR 
VMning 95-sonli Qarorining xatboshi). 
Iste’mol ehtiyojlariga kredit O’zbekiston Respublikasi fuqarolariga 
ularning yashash joylaridagi “Asaka” bankning hududiy filiallari tomonidan 
quyidagi shartlarda beriladi:
-
Muddati – uzaytirish huquqisiz 3 yilgacha;
-
Miqdori – 10 mln. so’mgacha;
-
Kreditni to’lash tartibi – har oyda bir miqdorda pul mablag’larini kiritish 
yo’li bilan;
-
Foiz stavkasi – yiliga 14%, kredit bo’yicha foizlar har oyda to’lanadi;
O’zbekiston Respublikasi Markaziy Bankining “Tijorat banklari tomonidan 
yosh oilalarga imtiyozli asosda kredit berish to’g’risida”gi Nizomiga 
(18.07.2007 yil, 1697-sonli) muvofiq, yosh oila toifasiga kiruvchi qarz 
oluvchilarga quyidagi imtiyozlar belgilangan:
-
Kredit olingandan so’ng 6 oylik imtiyozli davr. Imtiyozli davr tugagandan 
so’ng keyingi oydan boshlab asosiy qarz bo’yicha har oyda bir xil miqdorda 
to’lov amalga oshiriladi;

---

44 
-
Foiz stavkasi – yiliga 12%, kredit bo’yicha foizlar har oyda to’lanadi;
-
Imtiyozli davrda foizlar hisoblanmaydi va undirilmaydi.