Toshkent moliya instituti o. Masharipnv Sh. Ilxomov

Tovar-moddiy zaxiralari audit obyektlari



Shu bilan birga, sintetik va analitik hisob ma'lumottlarining muvofiqligiga ishonch hosil qilish muhimdir. Moddiy qiymatlik- lami ishlab chiqarish xarajatlariga olib borish va ulaming ba- holarini tekshirish, ishlab chiqarishga sarflash me'yorlari va boshqalami tekshirish zarur. Mol yetkazib beruvchilar va pudratchilarga da’vo qo‘zg‘atishning o‘z vaqtidaligi va to‘g‘riligi hamda yo‘ldagi (subyektga yetib kelmagan) materiallar qoldig'ming haqqoniyligini ham tekshirish kerak.
Yo‘ldagi moddiy qiymatliklami tekshirishning vazifalari: yo'ldagi moddiy qiymatliklar sifatida hisobda turgan har bir jo'natishning asosliligini aniqlash, yuklami yetkazib berishi muddatlarining o‘tib ketmaganligini aniqlash, xojalik tomonidan yuklami qidiruv choralarining ko'rilishini aniqlash, bosh buxgal- ter va ta'minot xodimlari tomonidan yo‘ldagi moddiy qiymatlik- lami hisobga olish ustidan nazorat o'matilishi kabilarini aniqlashdan iborat. Bulardan tashqari hisob ma'lumotlarining haqiqatda ishlab chiqarilgan mahsulotlarga mos kelishi va tovar mahsulotlar ishlab chiqarish to‘g‘isidagi hisobotlarda qo‘shib yozish faktlari aniqlanadi. Tekshiruv jarayonida auditor quyida- gilami aniqlashi lozim:

• 
  zaxiralarning haqiqatda mavjudligi;
  
• 
  zaxiralar bilan bog‘liq barcha muomalalaming bugalteriya hisobi schyotlarida to‘liq va to‘g‘i aks ettirilganligi;
  
• 
  barcha zaxiralar subyekt mulki ekanligi. ya'ni ularga mulkiy huquq mavjudligi, qarz sifatida aks ettirilgan summalar esa majburiyat ekanligi;
  
• 
  zaxiralami va ular bilan bog‘liq majburiyatlami baholash- ning to‘g‘riligi;
  
• 
  tovar-moddiy zaxiralarini hisobga olish tamoyillari to‘g‘ri tanlanilganligi va qo‘llanilishining to‘g‘riligi.
  

Tovar-moddiy zahiralarni tekshirishda quyidagi ma'lumot manbalaridan foydalaniladi:

• 
  moddiy qiymatliklami qabul qilish. hisobga olish, saqlash va berishga aloqador me'yoriy hujjatlar;
  
• 
  hisob siyosati to‘g‘risidagi buyruq;
  
• 
  tovar-moddiy zaxiralar bilan bog‘liq muomalalami rasmiy- lashtirishga doir dastlabki hujjatlar;
  
• 
  tashkiliy-huquqiy hujjatlar va materiallar;
  
• 
  tovar-moddiy zaxiralami hisobga olishga doir buxgalteriya hisobi registrlari va buxgalteriya hisobotlari;
  
• 
  moddiy javobgar shaxslar bilan to‘liq moddiy javobgarlik to‘g‘risida tuzilgan shartnoma.
  

Auditor tekshiruv mobaynida tekshiruvning ushbu sohasi bo‘yicha tanlangan hisob yuritish usullari va uslublari to‘g‘risida axborotga ega bo'lishi lozim. 4-sonli «Tovar-moddiy zaxiralar» nomli buxgalteriya hisobi milliy standarti talablariga muvofiq subyektning hisob yuritish siyosati to'g'risidagi buyrug'ida tovar- moddiy qiymatliklami hisobga olishning uslubiy jihatlari, xususan, quyidagilar haqidagi axborotlar aks ettirilishi lozim:

• 
  asosiy vositalar bilan inventar va xojalik ashyolari o'rtasidagi chegaralar;
  
• 
  tovar-moddiy qiymatliklami sotib olish (tayyorlash) ni hi- sobga olish;
  
• 
  tovar-moddiy qiymatliklami ulaming turlari bo‘yicha hi- sobdan o'chirish mobaynida baholash usullari.
  

Mijoz-suhyekt rahbariyati, u yoki bu hisob yuritish tamoyiJi moliyaviy natijaga ta'sir qilishini hilsada, hisob siyosatiga kiritil- gan ma'lumotlaming zarurligiga ko‘p hollarda yetarli ahamiyat bermaydi. Mana shuning oqibatida har xil qoidabuzarliklar kelib chiqadi. Ulardan eng ko‘p tarqalgani tanlangan hisob yuritish usullariga yoki ulami qo‘llashda izchillikka rioya qilinmasligi hisoblanadi.

2.