4-§. Pul muomalasi qonuni Qiymat qonuni va uning muomala doirasida yuzaga chiqish shakli - pul
muomalasi qonuni tovar-pul munosabati mavjud bo’lgan barcha ijtimoiy
formatsiyalarga xosdir. Qiymat shakllari va pul muomalasi taraqqiyot yo’lini tahlil
qilayotib, K. Marks pul muoma-lasining qonunini ochdi. Bu qonunga asosan
muomala vositasi funktsiyasini amalga oshirish uchun kerak bo’lgan pul miqdori
aniqlanadi..
Metallik pul muomalasida muomaladagi pul miqdori stixiyali tarzda,
pullarning xazina funktsiyasi yordamida tartibga solib turilgan: agar pulga ehtiyoj
kamaysa, ortiqcha pullar (oltin tanga) muomaladan xazinaga oqib o’tishi kuzatilgan
va aksincha. Shunday qilib, muomaladagi pul miqdori kerakli darajada ushlab
turilgan. Keyinchalik muomalaga banknotalar chiqarilishi va ularning metallar (oltin
yoki kumush)ga erkin almashinishi ham muomalada pulning ortiqcha miqdori
bo’lishini inkor etadi.
Agar muomalada oltinga almashinmaydigan banknotalar yoki qog’oz pullar
(xazina biletlari) amal qilsa, u holda naqd pul muomalasi pul muomalasi qonuniga
asosan amalga oshadi.
Qog’oz pullar miqdori muomala uchun kerak bo’lgan oltin pullarning nazariy
miqdoriga teng bo’lganda pul muomalasida hech qanday salbiy jarayonlar yuz
bermaydi. Yuqorida ko’rsatilgan talab pulning barqarorligini ta’minlaydi,
shuningdek, pul muomalasi mavjud bo’lgan barcha ijtimoiy formatsiyalarda o’z
kuchiga ega.
Pul muomalasi qonuni muomaladagi tovarlar massasi, ularning narx darajasi
va pul muomalasi tezligi orasidagi iqtisodiy aloqadorlikni aks ettiradi. Bu qonunga
asosan muomala uchun zarur bo’lgan pul miqdorini qo’yidagi formula bilan ifodalash
mumkin:
43
Realizatsiya
Kreditga sotilgan
qilinadigan tovarlar
tovarlar
narxi summasi
