Toshkent tibbiyot akademiyasi biotibbiyot muhandisligi, informatika va biofizika kafedrasi

Sun'iy intellektning rivojlanish tarixi 
Sun'iy intellekt" atamasi 1956 yilda paydo bo'lgan, ammo bugungi kunda SI 
texnologiyasi ma'lumotlar hajmini ko'paytirish, algoritmlarni takomillashtirish, 
hisoblash quvvatini va ma'lumotlarni saqlash vositalarini optimallashtirish fonida 
haqiqiy mashhurlikka erishdi. 
O'tgan asrning 50-yillarida boshlangan SI sohasidagi birinchi tadqiqot 
muammolarni hal qilish va ramziy hisoblash tizimlarini rivojlantirishga qaratilgan 
edi. 60-yillarda bu sohada AQSh Mudofaa vazirligi qiziqish uyg'otdi: AQSh 
harbiylari insonning aqliy faoliyatini simulyatsiya qilish uchun kompyuterlarni 
o'qitishni boshladi. 
Masalan, mudofaa vazirligining Ilg'or tadqiqot loyihalari agentligi (DARPA) 
1970-yillarda bir qator virtual ko'cha xaritalarini loyihalarini yakunladi. Va DARPA 
mutaxassislari Siri, Alexa va Cortana paydo bo'lishidan ancha oldin 2003 yilda aqlli 
shaxsiy yordamchilarni yaratishga muvaffaq bo'lishdi.Ushbu ishlar zamonaviy 
kompyuterlarda, xususan, qarorlarni qo'llab-quvvatlash tizimlarida va inson 
imkoniyatlarini kengaytirish uchun ishlab chiqilgan aqlli qidiruv tizimlarida 
qo'llaniladigan avtomatlashtirish va rasmiy mantiqiy tamoyillar uchun asos 
bo'ldi.Garchi SI ko'pincha ilmiy fantastika filmlari va romanlarida ilmiy qudratli 
robotlar sifatida tasvirlangan bo'lsa-da, dunyo miqyosida o'z kuchini egallagan, SI 
texnologiyasini rivojlantirishning hozirgi bosqichida, SIlar unchalik qo'rqinchli va 
aqlli emaslar. Aksincha, sun'iy intellektni rivojlantirish ushbu texnologiyalarga 
iqtisodiyotning barcha sohalarida haqiqiy foyda keltiradi. Sog'liqni saqlash, chakana 
savdo va boshqa sohalarda sun'iy intellekt texnologiyalaridan foydalanish misollari 
quyida keltirilgan. 
Antik davr Shunday qilib, 20-asrning o'rtalarida sun'iy intellekt haqidagi ilmiy 
bilimlarning barqaror maydoni shakllantirildi, ammo bu yo'nalishda harakatlar 
qadimgi va o'rta asrlarda ham amalga oshirilgan. 

---

5 
Hatto qadimgi misrliklar va rimliklar ham imo-ishora qiladigan va bashorat 
qiladigan haykallardan qo'rqishgan. Albatta, bu ruhoniylarning bevosita yordami 
bilan amalga oshirildi
. 
O'rta asrlar O'rta asrlarda sun'iy aql tushunchasi aql-idrokda undan ham ustun 
turadigan, odamga o'xshash mexanik fikrlash mashinasini yaratish vazifasiga 
sarmoya kiritdi. Bu vaqtda, xususan, ular homunculi - atrofdagi olamdan ma'lumot 
olishga qodir bo'lgan kichik sun'iy odamlar haqida gaplashdilar. 
XVIII asr 18-asrda, texnologiyalarning rivojlanishi va, xususan, soat harakati 
tufayli, bunday ixtirolarga qiziqish yanada ortdi. 1750 yillarning o'rtalarida, Frensis 
I sudida xizmat qilgan avstriyalik ixtirochi Fridrix fon Knaus ruchka bilan juda uzun 
matnlarni yoza oladigan bir qator mashinalarni yaratdi. 
19-asr 19-asr mexanikasidagi yutuqlar ixtiro uchun zamonaviy sun'iy 
intellektni anglashga yangi turtki berdi. O'ttizinchi asrning 30-yillarida ingliz 
matematiki Charlz Babb murakkab raqamli raqamli kalkulyator, tahlilchi mashina 
shaxmat o'yinidagi harakatlarni hisoblashi mumkin degan fikrni ilgari surdi. Va 
1914 yilda, Ispaniya texnik institutlaridan birining direktori Leonardo Torres 
Quevedo, oddiy odamga ham, oddiy shaxmat o'yiniga ham qodir bo'lgan 
elektromexanik asbob yaratdi. 
XX asr O'tgan asrning 30-yillari o'rtalaridan boshlab, turli xil murakkab 
muammolarni mustaqil hal qilishga qodir qurilmalarni yaratish muammolari 
muhokama qilingan Turing asarlari nashr etilgandan beri, sun'iy intellekt muammosi 
jahon ilmiy hamjamiyatida diqqat bilan ko'rib chiqila boshlandi. Turing mashinani 
intellektual vosita sifatida ko'rib chiqishni taklif qildi, uni tester uni o'zi bilan aloqa 
qilish jarayonida odamdan ajratib turolmaydi. 
1956 yilda kibernetika asoschilari AQShda "Sun'iy intellekt" loyihasini 
amalga oshirish imkoniyatlarini muhokama qilish uchun yig'ilishdi. Konferentsiya 
qatnashchilari orasida Makkarti, Minski, Shannon, Turing va boshqalar bor edi. 
Dastlab, ushbu tushuncha insonning individual funktsiyalarini bajaradigan 

---

6 
mashinalarning xususiyatlariga, masalan, bir tildan boshqasiga tarjima qilish, 
ob'ektni tanib olish va maqbul qaror qabul qilishga bag'ishlangan edi. 
Mamlakatimizda "Sun'iy intellekt" yo'nalishi qariyb 10 yil kechikish bilan 
paydo bo'ldi va XX asrning 60-yillarining birinchi yarmidagi kibernetik va bionik 
bum o'rnini egalladi. 
Sun'iy intellektning eng faol ishlab chiqilgan usullari va usullari quyida 
keltirilgan 
• 
sun'iy neyron tarmoqlari; 
• 
evolyutsion hisoblash; 
• 
loyqa mantiq va loyqa to'plam nazariyasi; 
• 
ekspert tizimlari; 
• 
uyali avtomatika; 
• 
ko'p agent tizimlari. 
Sun`iy intellekt qaysi sohada eng zarur? Albatta, meditsinada
. 
 

---

7 
 
Sababi hozir bilasiz butun Yer yuziga “koronavirus” infeksiyasi tarqalgan. 
Yurtimizda hali ham bu virus avj olib bormoqda. Qanchadan-qancha shifokorlarimiz 
bu virus bilan kasallangan bemorlarimizni davolash maqsadida o`zlari ham shu 
kasalga chalinishmoqda. Lekin buni yechimi bor. Hozir texnologiya asri. Biz bu 
virusga qarshi zamonaviy texnologiyalardan foydalanishimiz kerak. Ya`ni “Sun`iy 
intellekt”dan. 
G`oya shundan iboratki, biz o`z shifokorlarimizni bu bema`ni virusdan omon 
saqlashimiz uchun ularning o`rniga sun`iy intellekt kiritilgan robotni bemorlarga 
qarash uchun har bitta kasalxonaga bittadan qo`yish kerak. Ular tezlik bilan har bir 
kasalning oldiga borib uning issig`ini o`lchab, kerakli dori-darmonlar berib, boshqa 
kasalning oldiga yetib borishi kerak. 
Shifokorlarning o`rniga robot qo`yishning asosiy sabablari: 
1. 
Virus yuqush xavfi tug`ilmaydi(sababi u robot)Robot o`z nomi bilan 
robot, u tezlik bilan bir bemorga qarab ikkinchi bemor tomon tez harakatlanadi 
2. 
Ish haqi olmaydi 
Lekin bunday robotlardan hech qayerda yo`q deb aytolmaymiz. Sababi, 
ko`plab rivojlangan davlatlarda shu sun`iy intellektga asoslangan robotlar 
kasalxonalarda bemorlarga g`amxo`lik qilmoqdalar. 
 

---

8 
 
Saratonni aniqlash uchun foydalanib kelingan sun’iy intellekt endi COVID-
19 koronavirusini topishda ham ishlatiladi. Dasturiy ta’minotdan Xitoyning 34 ta 
gospitalida foydalanildi va uning yordamida 32 mingdan ortiq holat bo‘yicha 
tekshiruvlar o‘tkazildi, deb xabar bermoqda Neowin. 
O`zbekistondachi? 
Yaqinda Qashqadayo viloyati G`uzor tumanidan ham bir yurtdoshimiz 
bunday sun`iy intellektga asoslangan robotlar yaratdi. Bu robotlar dezinfeksiyaga 
mo`ljallangan.Biz bu yurtdoshimizga katta rahmat aytib qolamiz yurtimizga 
shunday robotlarni taqdim qilyotgani uchun. Endi biz yanda ko`p funksiyali 
robotlarni taqdim etishlarini ulardan kutib qolamiz.