Toshkent viloyati chirchiq davlat pedagogika instituti

Darsning maqsadi :

• 
  Talimiy maqsad: O’quvchilarga yarimo’tkazgich xaqida tushuncha berish.
  
• 
  Rivojlantiruvchi maqsad: O’quvchilarni mustaqil fikrlashga o’rgatish,nutq madaniyatini o’stirish.
  

II.Dars turi: Maruza

III.Dars jixozi: Rasmli plakatlar , slaytlar

IV. Darsning xronologik tuzilishi:

№	Dars bosqichlari	Vaqt
1	Tashkiliy qism	3
2	O’tilgan mavzuni so’rash	10
3	Yangi mavzuni tushuntirish	15
4	Darsni mustaxkamlash	10
5	O’quvchilarni baxolash	5
6	Uyga vazifa.	2

Darsning borishi

1.Tashkiliy qism: O’quvchilarni darsga jalb qilish. Salomlashish. Yuqlama qilish. Dunyo yangiliklaridan xabardor qilish.

2. O’tilgan mavzu bayoni: Takrorlash

3.Yangi mavzuning bayoni:
MKN ideal gaz holatining asosiy tenglamasi.

Gazning termodinamik xossalari, ushbu gazni tashkil qiluvchi atom yoki molekulalar harakatining o‘rtacha tezligiga bog‘liq.

Gaz tarkibidagi molekulalar bir-biridan ancha uzoq masofada erkin harakatlanadi va faqat o‘zaro to‘qnashgan lahzadagina o‘zaro ta'sirlashadi. Shu sababli molekula bunday to‘qnashuvlar orasida, to‘qnashuvdan keyin o‘z yo‘nalishini keskin o‘zgartirish sodir bo‘lgan holatlardagina qisqa muddat to‘g‘ri chiziqli harakat qiladi. Gaz molekulasining to‘g‘ri chiziqli harakat qiladigan qisqa masofasi o‘rtacha erkin masofa deyiladi. Gazning zichligi qancha katta bo‘lsa, tabiiyki, uning molekulari orasidagi masofa shunga monand ravishda qisqa bo‘ladi.

Qator fiziklarning sayi-harakatlari natijasida, XIX-asrning ikkinchi yarmida gazlarning strukturasiga oid atom-molekulyar nazariya anchayin rivojlanib, universial nazariyaga aylanishga ulgurdi. Yangi va universial nazariyaning asosida, gazlarning harorati, bosimi va hajmi singari makroskopik xossalarining, ushbu gazni tashkil qiluvchi molekulalarning soni, massasi va harakat tezliklari, ya'ni, mikroskopik xossalari bilan bog‘lab o‘rganish g‘oyasi yotardi. Molekulalar doimiy va muntazam harakatda bo‘lgani sababli, ular albatta molekulalar kinetik energiyaga ega bo‘ladi. Mazkur tasdiq tufayli, yangi nazariya molekulyar-kinetik nazariya nomini olgan.

Ideal gazning holat tenglamasi gazning massasi, molyar massasi, bosimi, hajmi va temperaturasi orasidagi bog’lanishni ifodalaydi.

Uyga vazifa:

1.Asosiy tenglamalarni yodlash?

2.Mavzu bo’yicha masalalar ishlash?

X U L O S A

Gazlar kinetik nazariyasi gaz holatini harakterlovchi kattaliklari bilan molekulalar harakati o`rtasidagi boglanishni hosil qilishda asosiy rol o`ynaydi.

Jismlar nihoyat kap mikrozarralar (atom va molekulalar) yig'indisidan tashkil topgan. Molekulyar-fizikada jism mikrozarralar sistemasi yoki oddiygina qilib sistema deyiladi. Sistema xossalarini o'rganish uchun tegishli fizik kattaliklarni kiritishimiz kerak. Bu kattaliklar sistema parametrlari deb ataladi. Ular: hajm; temperatura; bosim va modda miqdori bo'lib hisoblanadi.

Biror idishda olingan gaz haotik harakatdagi molekulalar teplamidan iboratdir. Har bir molekula idish devoriga urilganda deyorga biror kichik kuch bilan tasir qiladi, ammo morlekulalar to`plami esa kattagina kuch bilan tasir qiladi. Idish devorining yuz birligiga tasir etuvchi kuch gaz molekulalarining bosimiga teng. Demak, gazning bosimi gaz molekulalarini issiqlik harakati tufayli idish devoriga urilishidan kelib chiqadi. Molekuljar–kinetik nazariyaning asosiy tenglamasini keltirib chiqarish maqsadida, quyidagicha shartlashib olamiz: tekshiraiotgan gaz, birinchidan, siyraklashtirilgan, muvozanat holatda, yani temperatura, bosim berilgan gazning barcha qismlarida bir hil, ko`b shaklidagi idishda olingan bo`lsin; ikkinchidan, gaz bir hil massali molekulalrdan tashkil topgan bo`lsin; uchinchidan, gaz molekulalarining o`lchami ular orasidagi masofaga nisbatan juda kichik bo`lsin (bunday sharoitda molekulalar betartib harakati natijasida bir–biri bilan deyarli toqnashmaydi); va nihoyat, to`rtinchidan, har bir molekulaning harakati Nyuton mehanikasi qonuniga bo`ysunadi va molekulalarning idish devoriga urilib qaytganda hech qanday energiya yo`qotmaydi.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR

1. 
   Ishmuhamedov R., Abduqodirov A., Pardaev A. Ta‘lim va tarbiyada innovatsion texnologiyalar amaliyoti – T.: Iste‘dod, 2010.- b.
   
2. 
   Golish L.V, Fayzullayeva D.M. Pedagogik texnologiyalarni loyihalashtirish va rejalashtirish. TDIU. Toshkent. 2010.
   
3. 
   Yusupov A., N.Turdiyev ―Fizika: 9-sinf o‘qituvchilari uchun metodik qo‘llanma-Toshkent―Ma‘naviyat-2003 yil
   
4. 
   Kamoliddinov.M, Vaxobjonov.B ―Innovatsion pedagogik texnologiyalar. ―Talqin. Toshkent. 2010.
   

5. XXI asr pedagogikasining dolzarb vazifalari. Xalq ta‘limi, 2007. – №2,

6. N.N.Ne‘matova Guruhlarni tashkil etishni interfaol metodlari. Buxoro 2008 yil.

7. Ne‘matova N.N. Fizikadan ma‘ruzalar matni. Buxoro-XXI asr

8. Haydarova O.Q.Bo’lajak o’qituvchilarni innovatsion faoliyatga tayyorlash. Qarshi, Nasaf, 2008.

9. Fizikani o‘qitishda innovatsion texnologiyalar fanining majmuasi. Jizzax. 2014y

10. O‘zbekiston Respublikasi «Ta‘lim to‘g‘risidagi qonun» – Toshkent, 1997.

11. H. Mamadiyorov Maktabda issiqlik hodisalari va molekulyar fizikani o‘rganish

12. Yosh fiziklar ensiklopediyasi. Toshkent O‘qituvchi 77 y