Toshkent viloyati chirchiq davlat pedagogika

 ijodiy faoliyat tajribasini rivojlantirish usullari: 
murakkablashtiruvchi sharoitlardan foydalanish usullari, ya'ni: vaqtni 
cheklash usuli, to'satdan taqiqlash usuli, yangi variantlar usuli, axborot 
etishmasligi usuli, inkor etish usuli; ijodiy vazifalarni guruhli echish usullari: 
Delphi usuli, "qora quti" usuli, kundalik usuli; jamoaviy ijodiy izlanishlarni
rag'batlantirish usullari: aqliy hujum, sinektika va boshqa usullar. 
o'zlarining kasbiy, ijodiy va o'quv-bilish faoliyati tajribasi orqali tajribani 
shakllantirishga hissa qo'shadigan va ijobiy munosabatni yaratadigan hissiy 
ta'sir usullari:
bunga hissiy munosabat, rag'batlantirish, tarbiyaviy va hissiy o'yin, 
muvaffaqiyat holatini yaratish, ijodiy vazifalarni erkin tanlash, muqobil 
echimlarni tanlash motivatsiyasi kabilar kiradi. 
Albatta, kasbiy- ijodiy fikrlashni rivojlantirishga va bo'lajak o'qituvchilarda 
kreativlikni rivojlantirishga yordam beradigan usullarni tasniflashda boshqa 
ko'plab yondashuvlar ham mavjud. Ammo bo`lajak tarix fani o'qituvchilarda 
kreativ fikrlash namoyon bo'lishiga salbiy ta'sir ko'rsatadigan omillar ham 
mavjud.

---

106 
S.D.Smirnovning fikriga ko'ra, bunga quyidagilar kiradi: vaqt chegarasi; 
yoki tashvish kuchayishi; o'rganish uchun kuchli yoki kuchsiz motivatsiya; tezda 
yechim topishga intilish, bu odatda, uni bajarish vaqtini qisqartirish orqali 
topshiriqlar sifatini pasayishiga olib keladi; noto'g'ri hal qilish usulini 
qo'zg'atadigan 
vazifa 
shartlarini 
shakllantirish 
usuli; 
oldingi 
muvaffaqiyatsizliklar va boshqalarning sabablari tufayli ularning qobiliyatlariga 
ishonch etishmasligi. 
Taniqli kreativlik tadqiqotchisi G.Ouch, kreativ fikrlashga to'sqinlik 
qiluvchi omillarni "Aqliy qulflar", ya'ni hayot va kasbiy vaziyatlarni hal 
qilishga ijodiy yondoshishga to'sqinlik qiladigan ongning kuchli munosabati deb 
ataydi.
Uning fikriga ko'ra, bunga quyidagilar kiradi:
o'z-o'ziga ishonchsizlik; boshqalardan ko'ra yomonroq ko'rinishdan 
qo'rqish; barcha hayotiy va ta'limiy vaziyatlarni mantiq nuqtai nazaridan 
baholash odati;
har doim amaliy bo'lishga intilish; umumiy qabul qilingan qoidalarga rioya 
qilish odati; faqat bitta to'g'ri javobni belgilash;
noaniqlikdan qochishga moyillik; umuman va boshqalarga xato qilish 
mumkin emas degan ong osti fikrlash. 
Biz bo`lajak o'qituvchilarni kasbiy tayyorgarligi bosqichida evristik o'qitish 
usullaridan keng foydalanish kerak, deb hisoblaydigan tadqiqotchilarning 
fikrlarini qo'llab-quvvatlaymiz, bu o'quvchilarda kreativlikni rivojlantirishni faol 
ravishda rag'batlantiradi va ularning ijodiy fazilatlarini shakllantiradi.
Fikrimizcha, bo`lajak tarix o'qituvchilarini oliy ta'lim sharoitida kasbiy 
tayyorgarlikda qo'llash maqsadga muvofiq bo'lgan usullarning asosiylarini tahlil 
qilaylik.
Masalan, “Aglutinatsiya” usuli, bu o'quvchilarning haqiqiy dunyoda mos 
kelmaydigan narsalarning fazilatlari, xususiyatlari yoki qismlarini, masalan, 
issiq qor, hajm bo'shlig`i, shirin tuz, qora yorug'lik va boshqalarni birlashtirish 

---

107 
qobiliyatlarini rivojlantirishga mo'ljallangan. Ushbu metodikadan foydalanish 
kelajakdagi o'qituvchilarda fantaziya, xayolot, jasur g'oyalar va farazlarni ilgari 
surish qobiliyatini rivojlantirishga yordam beradi. Fanni o'qitish metodikasi 
bo'yicha faol ma'ruzalar va amaliy (seminar) mashg'ulotlar paytida ushbu 
metodikadan foydalanish maqsadga muvofiq. 
Aqliy hujum metodining uning asosiy vazifasi ishtirokchilardan eng ko'p 
g'oyalarni to'plashdir. Bu guruhli muammolarni hal qilishning operatsion usuli 
bo`lib, uning ishtirokchilariga ijodiy faoliyatni rag'batlantirish uni hal 
qilishning iloji boricha ko'proq variantlarini ifoda etish taklif etiladi. Shundan 
so'ng, bildirilgan fikrlarning umumiy sonidan amaliyotda foydalanish mumkin 
bo'lgan eng muvaffaqiyatli bo'lganlar tanlanadi. Ushbu metodikadan har bir 
talaba muammoni yechish uchun o'z g'oyasini ilgari surish imkoniyatiga ega 
bo'lganda, kichik guruhlarda tarix bo'yicha amaliy ishlarda foydalanish 
maqsadga muvofiq va foydalidir, algoritmni yaratish va uni dasturiy ta'minotini 
amalga oshirish mumkin.