Toshkent viloyati chirchiq davlat pedagogika

SCAMPER strategiyasini qo`llash asosida kreativ fikrlash ko`nikmasini 
rivojlantirish 
SCAMPER mnemonik sxemasidan moslashuvchan fikralash 
ko`nikmasini shakllantirishda foydalanish SCAMPER Savollar Vazifalar 
Substitute 
(almashtirmoq, 
o`zgartirmoq). 
Agar 
shokoladning 
o`rniga 
vanilladan 
foydalanilsa 
qanday 
pirog 
xosil 
bo`ladi? 
Variantlar ro`yxatini tuzing va undan birini tanlab olib, rasmini 
chizing. 
Combine (birlashtirmoq) Agar shokoladli pirog qaymoqli krem bilan bezatilsa, 
qanday ta`mga ega bo`ladi? 
Variantlar ro`yxatini tuzing va undan birini tanlab olib, rasmini 
chizing. 
Adapt 
(moslashtirmoq) 
Yumaloq 
pirog 
shaklini 
qanday 
o`zgartirish mumkin? 
Variantlar ro`yxatini tuzing va undan birini tanlab olib, uni tariflang. 
Pirogning 
eng 
kichik 
G` 
kata 
bo`lagi 
qanday 
shaklga 
ega? 
Variantlar 
ro`yxatini 
tuzing 
va 
undan 
birini 
tanlab 
olib, 
uni 
tariflang. 
Putto other uses (boshqa sohaG`usulda qo`llash) Shokoladli pirog bilan yana 
nimalar qilish mumkin? 

---

144 
Variantlar ro`yxatini tuzing. Eliminate (oldini olmoq) Shokoladli pirogga 
shakar solish esdan chiqqanda nima bo`lar edi? 
Variantlar ro`yxatini tuzing. 
Shokoladli pirogni insonlar taom o`rnida iste`mol qilsalar qanday 
natijaga 
olib 
kelar 
edi? 
Variantlar 
ro`yxatini 
tuzing 
O`ziga xoslik. O`ziga xoslik noodatiy g`oyalar o`ylab topish 
ko`nikmasidir. 
O`quvchilar o`zlarida avval moslashuvchanlik va ravonlik ko`nikmalarini 
shakllantirib, so`ng nooodatiy, original g`oyalarni kashf etish ko`nikmasini hosil 
qilishlari lozim. Ravon fikrlash ko`nikmasi o`quvchilarda originallikni 
rivojlantirishda boshlang`ich va asos soluvchi qadam bo`lib xizmat qiladi; 
agarda talaba ko`p g`oyalarni o`rataga tashlasa, ulardan bir yoki ikkitasi albatta 
boshqa talabaning g`oyasi ham bo`ladi. 
Moslashuvchan fikrlash o`quvchilarga ularninng har bir g`oyalari bir-
biridan farqlanishini ko`rish va anglash imkoni beradi; ularning orasida 
hammasidan ajralib turuvchi g`oya bo`lsa, demak ana shunisi original (o`ziga 
xos) g`oya hisoblanadi. 
Bo`lajak pedagoglar original g`oya kontekstadan kelibi chiqishi lozimligini 
anglashlari lozim. G`oya bir dars jarayonida, birgina sharoitlar va bir vaqt 
oralig`ida taqdim etilishi lozim. Bo`lajak pedagoglarda rovon fikrlash va 
moslashuvchanlik ko`nikmalarini shakllantirish jarayonida o`ziga xos tarzda 
(original) fikrlash to`g`risida ham ma`lumot berib o`tish lozim.
Masalan, bo`lajak pedagoglarni “aqliy hujum” strategiyasi yordamida 
ocharchilikka qarshi kurashish mavzusida muammoning echimi ro`yxatini tuzish 
(ravonlik), so`ng berilgan g`oyalarni bir necha kategoriyalarga bo`lib chiqish 
(moslashuvchanlik) va ulardan qay biri o`ziga xos (originallik) g`oya ekanligini 
aniqlash bo`lajak pedagoglarda shakllangan ko`nikmalarning bir paytning o`zida 
qo`llanilishini ko`rsatib beradi.

---

145 
Moslashuvchan fikrlash ko`nikmasini shallantirishda bo`lajak pedagoglar 
qiziqishlari va madaniy qarashlaridan foydalanish ularda originallikni 
tarbiyalashda katta samara beradi. Mayn shahrida istiqomat qiluvchi o`rta ta`lim 
mavtabi o`qituvchisi mazkur strategiyani o`quvchilarda o`ziga xos (original) 
tarzda fikrlash ko`nikmasini shakllantirishda qo`llagan. U ravonlik va 
moslashuvchanlik bo`yicha mashq va o`yinlarni o`z ichiga olgan elektron dastur 
ishlab chiqqan. O`quvchilar berilgan vazifalarni PowerPoint prezentatsiyasi, 
portfolio yoki boshqa shaklda bajarish tanloviga ega edilar. Bo`lajak pedagoglar 
natijalarni qo`shiq PowerPoint prezentatsiyasi shaklida taqdim etdilar. Bunday 
yondashuv asosida ishlab chiqilgan keyinchalik o`qituvchi va o`quvchilar 
orasida mashhur bo`lib, u vazifa mazmunini chuqur anglash va natijalarni 
original tarzda bqjqri ko`nikmalarini shakllantirishda o`z samarasini ko`rsatdi.