Tourism and recreation in the XXI century: problems and prospects

 
Cədvəl № 1. Mehmanxanaların və mehmanxana tipli müəssisələrin əsas göstəriciləri 
 
2011 
2012 
2013 
2014 
2015 
2016 
2016/ 
2011, %-lə 
Mehmanxana və mehmanxana tipli 
müəssisələrin sayı, vahid 
508 
514 
530 
535 
536 
548 
107,9 
Birdəfəlik tutum, yer 
31979 
32 834 
33 951 
35 652 
37 278 
40 042 
125,3 
Nömrələrin sayı, vahiıl 
14815 
15 898 
16 559 
17 363 
17 953 
20 330 
137,2 
Gecələmələrin sayı, adam-gecə 
1504312 
1640863 
1674065 
1687457 
1644056 
2125266 
141,3 
Yerləşdirilmiş şəxslərin sayı - cəmi, 
nəfər 
510162 
624924 
666348 
672345 
838145 
1122068 
2,2 d 
istirahət, əyləncə məqsədi ilə 
172 797 
225 646 
226 464 
237 506 
256 285 
565 738 
3,3 d 
işgüzar məqsədlə 
185 094 
247 304 
232 796 
206 234 
275 896 
258 299 
140,0 
müalicə məqsədi ilə 
27 533 
15 145 
45 060 
70 981 
68 896 
11 450 
41,0 
Digər turizm məqsədləri ilə 
40 242 
32 863 
42 617 
35 922 
37 282 
33 814 
84,1 
digar məqsədlərlə 
84 496 
103 966 
119411 
121 702 
199 786 
252 767 
3,0d 
Müəssisələrin mülkiyyətində və
(və ya) istifadəsində olan ümumi 
sahə, min kv. m
2 746,9 
3 020,6 
3073,3 
3 563,1 
3 463,5 
3 642,3 
132,6 
Ümumi sahədən yaşayış sahəsi,
min kv. m. 
442,3 
518,2 
526,5 
516,0 
507,8 
553,0 
125,1 
İşçilərin sayı, nəfər 
6 198 
7 321 
8 259 
9009 
8364 
9 838 
158,7 
Müəssisələrin əldə etdiyi gəlir,
min manat 
114686,1 153980,9 171255,9 181047,3 183055,1 240 112,7 2,1 d 
Məhsul və xidmətlərin istehsalına 
çəkilən xərclər, min manat 
88 680,4 
110684,0 1454683 
147068,1 171730,8 204852.3 
2,3 d 
Büdcəyə ödənilmiş vergilər,
min rnanat 
27 966,5 
18 058,8 
29 951,3 
28 201,5 
28 098,5 
38 525,7 
1,4 d 
Mənbə:
Azərbaycanda turizm. AR DSK. Səda – 2017 [s. 36-37] 
2011-2016-cı illər ərzində nömrələrin satışı, yeməklərin satışı və müalicə-sağlamlıq tədbirləri də 
daxil olmaqla, bütün bəndlər üzrə gəlirlərin strukturu artmışdır (bütövlükdə 114,8 mln. manatdan 
TOURISM AND RECREATION IN THE XXI CENTURY: PROBLEMS AND PROSPECTS
3-4 May 2019
222
Baku, Azerbaijan

---

240,1 mln. manatadək). Həmçinin material və avadanlığa, əməkdaşların əmək haqlarına, enerjiyə, 
yanacağa və suya, əsas fondların amortizasiyasına, icarəyə, təmirə və s. çəkilən xərclər daxil olmaqla, 
bütün bəndlər üzrə xərclərin artması müşahidə olunur (bütövlükdə 88,7 mln. manatdan 204,8 mln. 
manatadək). 
Cədvəl № 2. Mehmanxanaların vo mehmanxana tipli müəssisələrin gəlirləri və xərcləri, min manat 
 
2011 
2012 
2013 
2014 
2015 
2016 
2016/ 
2011, %-lə 
Müəssisələrin gəlirləri 
114686,1 153980,9 171255,9 
181047,3 
183055,1 
240112,6 2,1 d 
o cümlədən: 
nömrələrin satışından daxil 
olan gəlir 
87 817,6 
110641,5 110 808,4 117 072,1 115 921,9 144751,3 165,0 
içkiləri də daxil etməklə qida 
məhsullarının satışından əldə 
edilən gəlir 
18 118,4 
28 872,3 
40 022,8 
43 019,7 
43 521,3 
61 289,7 
3,4 d 
müalicə-sağlamlıq xarakterli 
xidmətlərdən əldə olunan 
gəlir 
2 419,5 
2 630,8 
2 001,0 
2 379,5 
2 509,2 
2 309,4 
95,8 
sair gəlir 
6 330,5 
11836,3 
18 423,7 
18 576,0 
21102,7 
31 762,2 
5,0 d 
Müəssisələrin xərcləri 
88 680,4 
110684,0 145 468,3 147 068,1 171 730,8 204852,3 2,3 d 
o cümlədən: 
 
avadanlıq və inventarların 
əldə olunması xərcləri 
4 287,7 
5 377,3 
5 595,3 
4 256,8 
4 906,8 
6 305,2 
146,5 
içkilərin və yeməklərin 
hazırlanması üçün alınan 
mallara çəkilən xərclər 
14 529,4 
18 090,1 
24 187,0 
23 576,5 
27 149,0 
35 623,5 
2,5 d 
bütün növ yanacaq və enerji 
xərcləri 
5 484,5 
5 902,2 
7 697,3 
8 781,0 
11 584,0 
19 030,8 
3,5 d 
suyun alınmasına çəkilən 
xərclər 
539,6 
1 028,7 
1 299,4 
1 489,3 
1 253,6 
1 779,4 
3,3 d 
əsas fondların amortizasiyası 11 509,3 20 564.3 14 990,6 
13 083,9 
11 701,7 
17 301,0 
150,3 
icarə ödəmələri 
728.9 
1 792,4 
2 321,6 
2 408,5 
2 410,8 
1731,7 
2,4 d 
əmək haqqı xərcləri 
18 222,2 
27 389,2 
44 406,1 
46 008,7 
52 353,4 
61281,2 
3,4 d 
bütün nov sosial sığortalar 
üzrə ayırmalar 
3 242,2 
6 187,1 
10 016,1 
10 602,3 
11 564,4 
14 248,1 
4,4 d 
əsas vəsaitlərin cari təmirinə 
sərf olunan xərclər 
4 866,2 
4 801,2 
4 741,7 
4 921,5 
2 447,2 
2 820,3
57,9 
Digər xərclər 
25 270,4 
19 551,5 
30 213,2 
31939,6 
46 359,9 
44 731,1 1,8 d 
Mənbə: 
Azərbaycanda turizm. AR DSK. Səda – 2017 [s. 46-47] 
İaşə bazarı turizm bazarı və mehmanxana biznesi ilə bilavasitə bağlı olduğundan, respublikanın 
iaşə müəssisələri üzrə də təhlil aparılması məqsədəuyğun hesab . 
Qeyd etmək lazımdır ki, respublikada iaşə bazarı 2011-2016-cı illər ərzində 2 dəfədən çox 
genişlənmişdir. Belə ki, iaşə dövriyyəsi 565,5 mln. manatdan 1215,4 mln. manatadək, o cümlədən, 
dövlət sektorunda – 13,1 mln. manatdan 15,6 mln. manatadək, qeyri-dövlət sektorunda isə 552,4 mln. 
manatdan 1199,8 mln. manatadək artmışdır. Bu sahədə məşğul olan fərdi sahibkarların sayı da 9146-
dan 17295-dək olmaqla xeyli dərəcədə artmışdır. İaşə sistemində keyfiyyət dəyişiklik-lərinə iaşə 
müəssisələrində oturacaq yerlərinin sayının 307,4 mindən 660,2 minədək artmasını aid etmək olar . 
Əgər daha uzun müddət üzrə (1995-2016) iaşə dövriyyəsini təhlil etsək, müəyyən edərik ki, o, 
11,0 mln. manatdan 1215,4 mln. manatadək, yəni 110,4 dəfə, 1 nəfər hesabı ilə isə 1,4 manatdan 126,1 
manatadək artmışdır (bax: cədvəl № 3.).