Tourism and recreation in the XXI century: problems and prospects

TOURISM AND RECREATION IN THE XXI CENTURY: PROBLEMS AND PROSPECTS
3-4 May 2019
122
Baku, Azerbaijan

---

Paytaxt Bakı şəhərindən yola düşən turistlər Salyan və Biləsuvar rayonlarının ərazilərindən 
keçərək Cəlilabada gəlirlər. Cəlilabaddan sonra növbəti dayanacaq məntəqəsi isə Masallı rayonudur. 
Ən qədim zamanlardan insanlar istirahət və müalicə məqsədi ilə Masallı rayonuna üz tutmuşlar. 
Bugün də rayonda istirahət və müalicə turizminin inkişafı üçün zəngin imkanlar vardır. Masallı 
rayonunun ərazisi termal və mineral sularla zəngindir. Bu termal sular dəniz səviyyəsindən 500-550 
metr yüksəkildən çıxmaqla yüksək debitə və temperatura malikdir. Təsadüfi deyildir ki, Masallıda 
fəaliyyət göstərən “Ailə sevinci”, “Baba ocağı”, “Fatimeyi-Zəhra”, “İstisu” sanatoriyaları həm 
Respublikamızın müxtəlif regionlarından Masallıya üz tutan yerli turistlərin, həm də dünyanın 
müxtəlif ölkələrindən olan xarici turistlərin xidmətinə verilmişdir. Bu sanatoriyalarda xidmət 
səviyyəsini yüksəltmək üçün hər il yeni işlər görülür. Masallı rayonu öz əsrarəngiz təbiəti, meşələri, 
bumbuz bulaqları, çayları ilə kənd və yaşıl turizm həvəskarlarını da cəlb etmək imkanına malikdir. 
Masallıya gələn kənd turizmi həvəskarları burada Ərkivan, Hişkədərə, Mahmudavar kəndləri ilə, bu 
kəndlərdə yerləşən tarixi memarlıq abidələri ilə, burada yaşayan əhalinin həyat tərzi, adət-ənənələri ilə 
tanış olmaq imkanı qazanırlar. Masallı rayonundan sonra turistlər Lənkəran rayonuna doğru hərəkət 
edirlər. 
Azərbaycanın cənubi-şərq hissəsində, Xəzər dənizi sahilində yerləşən Lənkəran şəhəri dərketmə, 
kənd turizmi, kurort-müalicə və istirahət turizminin inkişafı üçün potensial gücə malikdir. Rayon 
müxtəlif dövrlərə aid tarixi-memarlıq abidələri ilə olduqca zəngindir. Buraya gələn turistlər Lənkəran 
qalası, Mayak, iki dəfə Sovet İttifaqı qəhrəmanı Həzi Aslanovun ev muzeyi, Xan evi, Kiçik bazar 
məscidi, Şeyx Zahid türbəsi ilə tanış olmaq imkanı əldə edirlər.
Lənkəran isti su bulaqları, bir çox xəstəliklərin dərmanı olan müalicəvi sular ilə zəngindir. Bu 
termal suların bazasında Lənkəranda 400 yerlik müalicə pansionatı, İstisu və “Yanar bulaq”da müalicə 
ocaqları fəaliyyət göstərir. Lənkəran bölgəsindəki sular Türkiyənin Qara dəniz sahillərindəki və 
Anadolu yaylasındakı eynitərkibli müalicəvi sularla müqayisədə daha keyfiyyətli və debitinin çox 
olması ilə fərqlənir. Burada 150-dən çox mineral su mənbəyi mövcuddur. Termal suların tərkibi 
sulfuidli, hidrogen-sulfidli, natrium-xloridli minerallardan ibarətdir. Bu suların temperaturu 40-80
0
C-ə 
çatır. Tərkibində mineralların çox olması onun müalicəvi əhəmiyyətini daha da artırır. Bunların da 
əksəriyyəti Lənkəranın İbadisu, Haftoni kəndlərində yerləşir.
Lənkəranın Xəzər dənizi sahillərində yerləşməsi və bu sahillərin ən təmiz sahil hesab olunması 
amillərini nəzərə alsaq burada çimərlik turizminin inkişafı üçün böyük potensial imkan olduğunu qeyd 
etmək olar.
Dağlıq və dağətəyi ərazilərdə yerləşən və əsasən dəmirağacı, qarışıq Qafqaz akasiyası və palıd 
ağaclarından ibarət meşə sahələri, meşə fondu və digər bitki örtüyü ilə də zəngin olan Lənkəranda həm 
də yaşıl turizm həvəskarları üçün gözəl imkanlar vardır. Meşə örtüyünün əsasını Qırmızı kitaba daxil 
edilmiş ağac və kol növləri təşkil edir. Burada relikt və endemik bitkilər üstünlük təşkil edir. Zəngin 
flora və faunası ilə məşhur olan Hirkan Milli Parkı və Qızılağac qoruğu yaşıl turizm həvəskarları üçün 
böyük marağa səbəb ola bilər.
Talış dağlarının zirvəsində yerləşən Lerik rayonu əzəmətli dağları, yamyaşıl meşələri, büllur kimi 
saf sulu çayları və şəlalələri, təmiz havası ilə kənd turizmi və yaşıl turizmin inkişafı üçün əlverişli 
imkanlara malikdir. Səsküylü və təşviş dolu şəhər həyatından uzaqlaşıb kəndlərə üz tutan turistlər bu 
uzun ömürlülər diyarında təbiətdən zövq alıb istirahət edə bilərlər. Burada turistlər çoxsaylı abidələr 
ilə tanış ola bilələr. Bu abidələrin əksəriyyətini isə türbə və ziyarətgahlar təşkil edir. Lerikin Talış 
dağlarının qoynunda yerləşəməsi burada dağçılıq, alpinizmin inkişafı üçün potensial güc olduğunu 
sübuta yetirir. Xüsusilə son illərdə ekstrim idman növlərinin, macəra turizminin gənclər arasında daha 
çox məşhurlaşdığını və dünyanın bir çox ölkələrində bu turizm növünə olan marağın daha da artdığını 
nəzərə alsaq, fikrimcə, Lerikdə bu turizm növünün inkişafı üçün mövcud olan potensialın dəyərləndi-
rilməsi, lazımi infrastrukturun yaradılması turizmin inkişafı yolunda atılmış müsbət addım olardı. 
Azərbaycanın cənub-şərq hissəsində İran İslam Respublikası ilə sərhəddə yerləşən Astara rayonu 
kənd turizminin inkişafı üçün geniş imkanlara malikdir. Rayon ərazisinin bir hissəsinin Talış dağları, 
digər hissəsinin isə ovalıqla əhatə olunması onun ecazkarlığını daha da artırır.
Rayonun 37000 hektardan çox sahəsi palıd ağacları, dəmir ağac kimi qədim və nadir ağac növləri 
bitən meşələrlə örtülüdür. Burada həmçinin cır heyva, əzgil, yemişan, böyürtkən, çəhrayı güllü zərif 
ipək akasiya, həmişəyaşıl bigəvər, lianalar fəsiləsindən sassaparil, obvoynik, sarmaşıq nümunələri 
yayılmışdır. Xəzər dənizi sahili ərazisində çox gözəl qumlu çimərliklər var, dəniz suyu isə təmiz və