Tourism and recreation in the XXI century: problems and prospects

TOURISM AND RECREATION IN THE XXI CENTURY: PROBLEMS AND PROSPECTS
3-4 May 2019
170
Baku, Azerbaijan

---

səviyyəli xidmət göstərmək savadlı olmaqla yanaşı beynəlxalq çərçivədə maariflənmiş insanlara 
həvalə edilməlidir. Turizm sektorundan kadrların göstərdikləri xidmətlərin aşağı səviyyədə olması 
təşkilatlanma problemi ilə sıx bağlıdır. Burada kadrların fəaliyyətində stimulların olmaması da xidmət 
səviyyəsini aşağı salan vasitələrdəndir. Turizmdə çalışanların əsas bilməsi vacib olan müştərilərlə 
düzgün ünsiyyət qurmaqdan ibarətdir. Çünki, ünsiyyətdən çox şey asılıdır. Əgər turist ünsiyyətdə 
çətinlik çəkəcəksə, və ya narazı qalacaqsa onda o seçdiyi ölkəyə yenidən dönməyəcəkdir. Əgər ərazidə 
beynəlxalq arzu edilən turizm forması qurmaq istəyiriksə ilk növbədə münaqişələri aradan qaldırıb, 
kadrların peşəkar səviyəsini artırmaq, müasir texnika-texnologiyadan istifadə etməklə, marketinqin 
düzgün formalarını seçməliyik.
Yaşadığımız dövrdə və təhlükəsizlik məsələsi turizmin bütün sahələrində vacib məsələlərdəndir. 
Bunun üçün ilk dəfə 1995-ci ilin iyun ayında İsveçin Ostersund şəhərində “Turizmdə təhlükəsizlik 
problemi” adlı beynəlxalq konfrans keçirilmişdi. Konfransda bir çox ölkənin turizm şirkətlərinin 
nümayəndələri, daxili işlər nazirliklərinin nümayəndələri yaxından iştirak etmişdilər. Təhlükəsizlik 
məsələlərinə qəza, xəstəlik, yoluxucu xəstəliklər və epidemiyalar, terrorizm, hərbi münaqişələr, 
vandalizm və bütün zorakılıq növləri daxildir ki, bütün turistlər də bunlardan qorunmalıdır. Terrorizm 
problemi bütün dünyada vacib məsələlərdəndir. Hücumlar beynəlxalq turizmin inkişafına birbaşa 
ziyandır. Dünya Turizm Təşkilatı bunun üçün bir sıra tədbirlər həyata keçirir, tövsiyyələr verir. 1994-
cü ildə Turizm Xidmətlərinin Keyfiyyəti üzrə Komitə turizm təhlükəsizliyi tədbirlərinin inkişafı, 
səyahət risklərinin azaldılması və turistlərin qorunması üçün birbaşa məsuliyyət daşıyır. Həmçinin 
qeyd etmək lazımdır ki, turizmin təhlükəsizliyinin təmin edilməsində və səyahət edərkən risklərin 
azaldılmasında mühüm rol dövlət orqanları və milli turizm idarələri tərəfindən aparılır ki, bu da öz 
növbəsində, turizm prosesinin bütün iştirakçıları ilə qarşılıqlı təsir və əlaqələndirmə səviyyəsini təmin 
etməlidir. Beynəlxalq turizmin inkişafını çətinləşdirən problemlərin həllində hökumətlərin və 
dövlətlərin məsuliyyətinin, habelə onun təhlükəsizliyinin artırılmasında medianın rolunun vacibliyinə 
ehtiyac var. Eyni zamanda, tətbiq edilən təhlükəsizlik tədbirləri turistlərin və yerli sakinlərin 
maraqlarını, hüquq və azadlıqlarına mənfi təsir göstərməməlidir.
Turizmin inkişafı ilə təbii geosistemlərə antropogen təzyiq artmış və artmaqdadır. Xarici 
ölkələrdə təbii ekosistemə təsir edən antropogen amillər onların qarşısını almaq üçün işlər görülüb və 
görülməkdədir. Turizmin ətraf mühitə təsiri kompleks xarakter daşıyır. Buraya nəqliyyat vasitələri ilə 
havanın çirklənməsi, turist nəqliyyatlarının həyata keçirilməsi, su ehtiyatlarının tükənməsi və 
çirklənməsi, məişət tullantılarının həcminin artması və ətrafa atılması aiddir. Meşə yanğınları son 
illərdə daha da artmaqdadır. Bu nəinki təbiətə həmçinin də turizm infrastruktur şəbəkəsinə təsir edir. 
Turist biznesinin düzgün təşkili ilə ərazilərin istismarından əldə olunan gəlirlər ətraf mühitin 
mühafizəsi üçün xərclənməlidir. Bu, öz növbəsində, gəlirlərin artmasına böyük töhfə verir. Burada 
texnoloji təhlükələrdə çoxdur. Nəqliyyat qəzaları, fəlakətlər də ən ciddi risklərdəndir. Nüvə elektrik 
stansiyalarında, kimya zavodlarında, hərbi obyektlərdə baş verən qəzalarda bir çox problem yaranır. 
Turizm obyektlərində qəza və yanğınlar hər il turistlərin yaralanmasına və ölümünə səbəb olur.
Turist mübadilələri dövlətlərin sərhədlərini keçib, xarici ölkənin ərazisindən turistləri tapmaq və 
hərəkət etdirməklə bağlıdır və bu məsələlər beynəlxalq qanunla deyil, milli qanunlar və inzibati 
qaydalara görə idarə olunur. Bunlara görə beynəlxalq turizm sahəsində təşkilati problemlər olduqca 
mürəkkəbdir. Bu günə qədər onlar beynəlxalq səviyyədə qəbul edilmiş və dövlətlərin, hökumətlərin və 
beynəlxalq təşkilatların diqqətinin mövzusu olmasına baxmayaraq, tam həll edilməmişdir. Dünyanın 
137 ölkəsində dövlət səviyyəsində turizm inkişafının mühüm məsələləri həll olunur. Dünya təcrübəsi 
bir çox ölkənin hökumətlərinin turizm fəaliyyətini stimullaşdırmaq məqsədi ilə birgə səylərinin 
artdığını göstərir. 1995-ci ilin mart ayında, ÜTT, 52 ölkədən 300 millət vəkili iştirak edən İspaniyada 
Cadiz beynəlxalq bir forum keçirdi. Forumun məqsədi hökumətlərin, parlamentlərin və yerli 
hakimiyyət orqanlarının diqqətini turizmin iqtisadi əhəmiyyətinə yönəltmək idi. Gələcək 20 il 
içərisində gözlənilən turist bumu və turist axınının iki dəfə artması ilə əlaqədar olaraq, forum turizm 
mərkəzlərinin və regionların istismarı xüsusi sərhəd, gömrük, tibbi, polis və beynəlxalq turizmə 
müdaxilə etməyən digər normativ qaydalardan asılı olacaqdır. Forum, turizm üçün əhəmiyyətli 
aşağıdakı sahələrə görə dövlətin məsuliyyət daşıması lazım olduğunu təsbit etdi:
* turizm infrastrukturunun, xüsusilə nəqliyyat və kommunikasiyaların inkişafı;
* turist müəssisələrinin menecerləri və işçiləri üçün təlim şəraitinin yaradılması;
* turizm obyektlərində ekoloji qaydalara uyğunluq;