Cümə Məscidi - Azərbaycan Respublikasının ən qədim və ən böyük məscididir. 743-744-cü
illərdə inşa olunmuş məscid Cənubi Qafqazda Dərbənd Cümə məscidindən (734-cü ildə tikilmişdir)
sonra ən qədim məscid hesab olunur. Məsciddə eyni anda 3000 insan dini ibadətlə məşğul ola bilər.
Bəzi mənbələrin verdiyi məlumata əsasən Xəzər xaqanı islamı bu məsciddə qəbul etmişdir. XVII əsrdə
Şamaxıya səyahət edən Övliya Çələbi həyətində mədrəsə olan böyük məscidin fəaliyyət göstərməsi
haqqında məlumat vermişdir. Məscid orta əsrlərdə bir neçə dəfə bərpa olunmuşdur. Lakin 1856 və
1902-ci illərdə baş vermiş zəlzələ nəticəsində dağılmış və birinci dəfə memar Qasım bəy
Hacıbababəyov, daha sonra isə memar İosif Ploşko tərəfindən bərpa olunmuşdur. Məscid 1918-ci ildə
ermənilər tərəfindən yandırılmış, Dövlətimizin başçısı İlham Əliyevin sərəncamına əsasən 2010-2013-
cü illərdə əvvəlki görkəmində bərpa edilmişdir.
S.Ə.Şirvani adına Tarix-Diyarşünaslıq Muzeyi - ölkəmizdə fəaliyyət göstərən regional muzeylər
arasında ilk dəfə olaraq dünya muzey standartları (xronoloji ardıcıllıq, işıq effektləri, Azərbaycan və
ingilis dillərində informasiya, müasir elektron vasitələr və s.) əsasında qurulmuş muzey 1945-ci ildə
Şamaxı Ölkəşünaslıq Muzeyi adı altında yaradılmışdır. Muzeyin ilk rəhbəri filoloq alim Bilal
İbrahimov olmuşdur. Hazırda muzeydə 7000 - dən çox eksponat vardır ki, bunların əldə edilməsində
Şamaxı ziyalılarının rolu əvəzedilməzdir. Ta qədim dövrlərdən başlayaraq son zamanlaradək tarixi,
arxeoloji tapıntılar, maddi-mədəniyyət abidələri, o cümlədən etnoqrafik, epiqrafik, numizmatik
nümunələr muzeyin ekspozisiyasını bəzəyir.
Ölkəmizdə mövcud olan 9 iqlim tipindən 3-nə rast gəldiyimiz, Şirvan elinin ən gözəl və səfalı
guşələrindən olan İsmayıllı rayonu Böyük Qafqazın cənub ətəklərində, Azərbaycanın şimal
TOURISM AND RECREATION IN THE XXI CENTURY: PROBLEMS AND PROSPECTS
