Transport logistikasi

Mavzuni mustahkamlash uchun savollar: 
1.
Taqsimot logistikasi deb nimaga aytiladi? 
2.
Taqsimot logistikasining asosiy maqsadi nimalardan iborat 
boʻladi? 
3.
Taqsimot logistikasining vazifalarini aniqlashda necha xil 
yondoshish mumkin? 
4.
Mikro darajada qanday masalalar yechiladi? 
5.
Makrologistik darajada qanday masalalar yechiladi? 
6.
Iste‘molchi va ta‘minlovchi bir-biri bilan qanday bogʻlanadi? 
7.
Taqsimot kanali degarvda qanday jarayon tushuniladi? 
8.
Taqsimot jarayoni bevosita nimalami oʻz ichiga oladi? 
9.
Kanalning darajasi deganda nima tushuniladi? 
10.
Ikkinchi darajali kanal deb qanday kanalga aytiladi? 
11.
Taqsimot markazining manzilini qanday tanlanadi? 
12.
Keltirilgan sarf-xarajatlar qanday aniqlanadi? 
13.
Yillik transport xarajatlari qaysi xarajatlardan tashkil topadi? 
14.
Kapital mablagʻlar sarfini oqlash (qoplash) muddati nima 
uchun kerak? 
15.
Mahsulotlarni yetkazib berish kanali qanday tanlanadi? 
16.
Mahsulotni zahirada omborda va yoʻlda turib qolganligidan 
koʻriladigan yoʻqotishlar qanday belgilanadi? 
17.
Dilerlar atamasining ma‘nosi nima? 
18.
Ulgurji va chakana vositachilar qanday ataladilar? 
19.
Brokerlar qanday vazifalarni bajaradilar? 
20.
Taqsimot markazlarini joylashtirish 
 

---

73 
6-BOB. TRANSPORT VA AXBOROT LOGISTIKASI 
 
6.1. Transport logistikasi 
Transport - bu odamlar va mahsulotlarni tashish bilan 
shugʻullanadigan moddiy ishlab chiqarish sohasi. Tarkibida ijtimoiy 
ishlab chiqarish transport moddiy xizmatlarni ishlab chiqarishni 
anglatadi. Ta‘kidlanishicha, birlamchi xom ashyo manbasidan yakuniy 
iste‘molgacha material oqimi yoʻlidagi logistika operatsiyalarining katta 
qismi turli xil transport vositalaridan foydalanib amalga oshiriladi. 
Ushbu operatsiyalarning qiymati umumiy logistika xarajatlarining 50 
foizigacha. Maqsadga koʻra transportning ikkita asosiy guruhi mavjud:
Jamoat transporti
- bu xalq xoʻjaligining barcha tarmoqlari va 
aholining yuk va yoʻlovchilar tashish ehtiyojlarini qondiradigan sektori. 
Jamoat transporti aylanish sohasi va aholiga xizmat koʻrsatadi. 
Koʻpincha magistral deb ataladi (magistral ba‘zi tizimdagi asosiy, asosiy 
yoʻnalish, bu holda aloqa liniyalari tizimida). Jamoat transporti 
tushunchasi temir yoʻl transporti, suv transporti (dengiz va daryo), 
avtomobil yoʻllari, havo transporti transporti); 
 
 
Nodavlat transporti
- bu ichki transport turi boʻlib, shuningdek 
transportning nohukumat tashkilotlariga tegishli boʻlgan barcha turdagi 
transport vositalaridir. Nodavlat transportida mahsulotlar harakatini 
tashkil etish oʻrganish mavzusi hisoblanadi. 
Tarqatish kanallarini tanlash vazifasi tarqatish logistikasi sohasida 
hal qilinadi. Shunday qilib, transportning quyidagi asosiy turlari mavjud:

temir yoʻl;

dengiz;

---

74 

ichki suv (daryo);

avtomobil;

havo; 

kommunikatsiya. 
Har bir transport turi logistika menejmenti nuqtai nazaridan oʻziga 
xos xususiyatlarga ega, ularning logistika tizimida foydalanish 
imkoniyatini belgilaydigan afzalliklari va kamchiliklari mavjud. Turli 
transport turlari transport kompleksini tashkil qiladi. Transport 
kompleksi yuridik va shaxslar - transportning barcha turlari va 
ekspeditorlik faoliyati bilan shugʻullanuvchi tadbirkorlar, temir 
yoʻllarni, ulardagi yoʻllar va inshootlarni, quvurlarni loyihalash, qurish, 
ta‘mirlash va xizmat koʻrsatish, kemalar, gidrotexnika inshootlari, suv 
va havo yoʻllarini saqlash bilan bogʻliq ishlarni amalga oshirish; 
transport kompaniyasi tizimiga kiritilgan ilmiy tadqiqotlar va oʻqitish, 
transport vositalarini ishlab chiqaruvchilar, shuningdek transport 
jarayoni bilan bogʻliq boshqa ishlarni bajaradigan tashkilotlar. 6.1-
jadvalda har xil transport turlarining qiyosiy logistik xususiyatlari 
koʻrsatilgan. 
6.1-jadval. Transport turlarining tavsifi