Transport vazirligi toshkent davlat transport universiteti «aviatsiya transporti muhandisligi» fakulteti

O’TKAZUVCHANLIK QOBILIYATI

1. 
   Uchish-qo‘nish yo‘lagi o’tkazuvchanligi va unga ta’sir etuvchi omillar
   

Uchish-qoʻnish yoʻlagi sigʻimi deganda maʼlum bir vaqt ichida, odatda bir soat ichida uchish-qoʻnish yoʻlagi tomonidan xavfsiz va samarali bajariladigan uchish va qoʻnishlarning maksimal soni tushuniladi. U uchish-qo'nish yo'lagi uzunligi va kengligi, samolyotning ishlash xususiyatlari, havo harakatini boshqarish tartib-qoidalari va ob-havo sharoiti kabi omillarni hisobga oladi. Uchish-qo‘nish yo‘lagi sig‘imi aeroportning umumiy sig‘imining muhim ko‘rsatkichidir, chunki u aeroportning uchish-qo‘nish yo‘lagi tizimi tomonidan sig‘dira oladigan samolyot harakatining maksimal sonini belgilaydi.
Uchish-qo'nish yo'lagining sig'imiga bir qancha omillar ta'sir etishini ko’rib chiqamiz

• 
  Uchish-qo'nish yo'lagining uzunligi va kengligi: uchish-qo'nish yo'lagining uzunligi va kengligi uning sig'imini aniqlashda hal qiluvchi rol o'ynaydi. Uzunroq uchish-qo‘nish yo‘laklari samolyotlarning uchishi va qo‘nishi uchun ko‘proq vaqt ajratadi, kengroq uchish-qo‘nish yo‘laklari esa kattaroq samolyotlarni sig‘dira oladi va bir vaqtning o‘zida operatsiyalar sonini oshiradi.
  
• 
  Yo’lak sirti holati va belgilari: uchish-qo'nish yo'lagining sirt holati va belgilari ham uning o’tkazuvchanligigaiga ta'sir qilishi mumkin. Yuzasi yaxshi sharoitga ega bo‘lgan uchish-qo‘nish yo‘laklari, masalan, silliq va yaxshi mustahkamlikka ega yo’laklar samolyotlarning tezroq harakatlanishini osonlashtirishi mumkin. Aniq va ko'rinadigan belgilar uchuvchilarga uchish-qo'nish yo'lagini osonroq va xavfsizroq boshqarishga yordam beradi.
  
• 
  Kelish va ketish tartiblari: Aeroport tomonidan qo'llaniladigan yaqinlashish va jo'nab ketish tartib-qoidalari uchish-qo'nish yo'lagi sig'imiga ta'sir qilishi mumkin. To'g'ridan-to'g'ri yaqinlashish va ketish egri yondashuvlarga qaraganda samaraliroq bo'lib, soatiga operatsiyalar sonini kamaytirishi mumkin.
  
• 
  Ob-havo sharoiti: Tuman, qor va kuchli yomg'ir kabi ob-havo sharoiti uchish-qo'nish yo'lagining imkoniyatlarini sezilarli darajada kamaytirishi mumkin. Noqulay ob-havo sharoitida samolyotlar ko'proq masofani bosib o’tishi mumkin, bu esa soatiga uchish va qo'nish sonini kamaytirishi mumkin.
  
• 
  Samolyotning ishlash xususiyatlari: Samolyotning maksimal uchish og'irligi va tezlanish/sekinlashuv tezligi kabi ishlash xususiyatlari uchish-qo'nish yo'lagi sig'imiga ta'sir qilishi mumkin. Kattaroq va og'irroq samolyotlar uchish va qo'nish uchun ko'proq masofasini bosib o’tishi talab qiladi va ularning uchish va qo'nish samaradorligini oshirish uchun uzunroq uchish-qo'nish yo'laklaridan foydalanish kerak bo'lishi mumkin.
  
• 
  Havo harakatini boshqarish tartib-qoidalari: Havo harakatini boshqarish tartib-qoidalari uchish-qo'nish yo'lagi sig'imiga ham ta'sir qilishi mumkin. To’g’ri va samarali havo harakatini boshqarish tartib-qoidalari samolyotning uchish-qo'nish yo'lagida o'tkazadigan vaqtini qisqartirishga yordam beradi, shuningdek, parvoz va qo'nish xavfsiz va tartibli tarzda amalga oshirilishini ta'minlaydi.
  
• 
  Uchish-qo‘nish yo‘lagi mavjudligi va unga texnik xizmat ko‘rsatish: uchish-qo‘nish yo‘laklarini muntazam ta’mirlash ularning xavfsiz va samarali ishlashini ta’minlash uchun zarur. Texnik xizmat ko'rsatish, ta'mirlash yoki qurilish tufayli uchish-qo'nish yo'lagining yopilishi aeroportning sig'imini sezilarli darajada kamaytirishi va havo qatnovida sezilarli uzilishlarga olib kelishi mumkin.
  

2.