Transport vazirligi toshkent davlat transport universiteti «aviatsiya transporti muhandisligi» fakulteti

UCHISH-QO‘NISH YO‘LAGINING O‘TKAZUVCHANLIK QOBILIYATINI HISOBLASH

1. 
   Nazariy o‘tkazuvchanlik qobiliyati
   

O‘tkazuvchanlik qobiliyatining mazkur turi aralash uchish-qo‘nish operatsiyalari orasidagi minimal vaqt oraliqlarini inobatga olgan holda quyidagicha hisoblanadi:
1) ketma-ket uchishlar uchun:
samolyot/soat (1);
2) ketma-ket qo‘nishlar uchun:
samolyot/soat (2);
3) qo‘nishdan keyingi uchish uchun:
samolyot/soat (3);
4) uchishdan keyingi qo‘nish uchun:
samolyot/soat (4).
Kurs ishi doirasida «qo‘nish-uchish» tartibida ishlayotgan uchish-qo‘nish yo‘lagining o‘tkazuvchanlik qobiliyatini hisoblash talab etilayotgani sababli, yuqorida keltirilgan formulalardan faqatgina uchinchisini qo‘llaymiz va bunda – ketma-ket operatsiyalar (qo‘nish-uchish) orasidagi vaqt intervali bo‘lib, quyidagi formula yordamida hisoblanadi:

1. 
   ketma-ket uchishlar orasidagi interval:
   

(5);
2) ketma-ket qo‘nishlar orasidagi interval:
(6);
3) qo‘nish va undan keyingi uchish orasidagi interval:
(7);
4) uchish va undan keyingi qo‘nish orasidagi interval:
(8).
«Qo‘nish-uchish» tartibida ishlayotgan uchish-qo‘nish yo‘lagining o‘tkazuvchanlik qobiliyatini hisoblash talab etilayotgani sababli, yuqorida keltirilgan formulalardan ham faqatgina uchinchisini qo‘llaymiz va bunda - havo kemasining boshlang‘ich startdan ijroiy startga borish uchun sarflaydigan vaqti;
- ijroiy startda amalga oshiriladigan operatsiyalar uchun sarflanadigan vaqt; - havo kemasining uchish yo‘lagida yugurish vaqti; - uchish-qo‘nish yo‘lagining yon chegarasidan o‘tish uchun sarflanadigan vaqt.
Ijroiy startga borish uchun havo kemasi sarflaydigan vaqtni quyidagicha hisoblash mumkin:
(9)
bu yerda - boshlang‘ich startdan ijroiy startga borishda havo kemasi bosib o‘tadigan masofa uzunligi, - havo kemasining yerda harakatlanish tezligi (barcha turdagi havo kemalari uchun 7 m/s deb olinadi).
1-guruhga mansub havo kemalari uchun: m.
Uchish-qo‘nish yo‘lagining yon chegarasidan o‘tish uchun sarflanadigan vaqt quyidagicha hisoblanadi:
(10)
bunda – tezlik kamayishini inobatga oluvchi koeffitsient. Oddiy harakat yo‘lagi (РД) uchun = 1.


quyidagi formula bilan topiladi:
(11);
m,
Agar samolyot uchish-qo‘nish yo‘lagidan oddiy harakat yo‘lagiga kirib kelayotgan bo‘lsa, V_2рул=7 m/s, α=90⁰ deb olinadi.
Yechish:
Bizga berilgan variant quyidagicha bo‘lsin:

№