TUPROQNI MEXANIK ANALIZGA TAYYORLASH O’zbekistonning karbonatli tuproqlarini analizga tayyorlash uchun tuproqni natriy pirofosfat eritmasi aralashtirilib ezg’ilash usuli qo’llaniladi (Dolgov va Lichmanova modifikasiyasi). Analizga tayyorlashning mohiyati o’zaro yopishgan mexanik elementlardan tuzilgan tuproq agregatlarini parchalab buzishdan iborat. Ko’pgina tuproqlarda yopishtiruvchi moddalar vazifasini singdirilgan kalsiy o’tagani sababli tuproq singdiruvchi kompleksidan kalsiyni siqib chiqarish xususiyatiga ega bo’lgan turli kimiyoviy reaktivlar yordamida tuproqqa ishlov beriladi. Reaktiv sifatida ko’pincha xlorid kislota ishlatiladi. Ammo karbonatlar miqdori 20-30 % ga yetadigan bo’z tuproqlardagi karbonatlar parchalanib ketmasligi uchun, tuproqni mexanik analizga tayyorlashda dispergator sifatida natriy pirofosfat (Na4P2O7) ning 4% li eritmasidan foydalaniladi.
TUPROQNING MEXANIK TARKIBINI PIPETKA USULIDA ANIQLASH. M a sh g’ u l o t d a n m a q s a d: Tuproq tiplarini mexanik tarkibini aniqlash va tuproq tiplari bo’yicha mexanik zarrachalarga ajratish.
Tuproq zarrachalarining foiz hisobidagi nisbiy miqdori ularning mexanik tarkibi deyiladi va u mexanik analiz yordamida laboratoriya sharoitida aniqlanadi. Tuproqning mexanik tarkibini aniqlash, uni agronomik jihatdan baholashda muhim rol uynaydi. Tuproqning issiqlik, suv o’tkazuvchanligi, zichlik, kapillyarlik xususiyatlari uning mexanik tarkibi bilan chambarchas bog’liq.
Mexanik analiz qilishning hozirgi davrda juda ko’p usulari mavjud. Bular ichida eng ko’p tarqalgan va ixchamlashtirilgani pipetka usuli hisoblanadi. Buning uchun tuproqning har xil katta-kichiklikdagi zarrachalaridan suspenziya tayyorlanadi. Suspenziyadan pipetka yordamida o’rtacha miqdorida hisoblanadi.
K ye r a k l i a s b o b v a r ye a k t i v l a r. Teshiklar diametri 1 mm li elakcha, 250 ml li konussismon kolba, 1 li stilindr, elektr plita, suv hammomi, meshalka, 1-0,25, 0,25-0,1 ml li elakchalar, alyumin byukslar, termostat, eksikator, natriygeksometofosfat eritmasi.
