Тупроқшунослик асослари

Tuproqlarning mexanik tarkibiga ko’ra klassifikatsiyasi
(N.A.Kachinskiy bo’yicha)

Tuproqlarning Mexanik tarkibiga ko’ra nomi	Fizik soz zarralarning miqdori (0,01 mm dan kichik) %	Tuproqlarning mexanik tarkibiga ko’ra agroishlab chiqarish gruxi
G’ovak qum Birikkan qum Qumloq	0-5 5-10 10-20	Engil tuproqlar
Engil qumoq O’rtacha qumoq	20-30 30-45	O’rtacha tuproqlar
Og’ir qumoq Engil soz O’rtacha soz Og’ir soz	45-60 60-75 75-85 >85	Og’ir tuproqlar

9-jadval
Mexanik analiz natijalarini quyidagi jadvalga yozish tavsiya etiladi.

Tuproq va uning xarakteristikasi	CHuqurlik, sm	TSilindr nomeri	CHinni piyolachalar nomeri	Zarrachalar kattaligi, mm da	CHinni piyolachaning sof og’irligi, gramm hisobida	CHinni piyolachaning zarracha bilan og’irligi, g da	Zarracha gruppalarining og’irligi, g da	Sof zarracha og’irligi, g da	Zarrachaning miqdori, % hisobida

Demak, pipetka yordamida mexanik analiz qilgan vaqtimizda elakchadagi zarrachalar bilan hammasi bo’lib 6 xil zarralar aniqlanidi, ya’ni 1-0,25, 0,25-0,1 (elaklarda), 0,01- (sekundlik) 0,01-0,005 (minutlik), 0,005-0,001 (soatlik) va 0,001 mm dan kichik (sutkalik) zarrachalar ajratiladi. Bu oltita gruppa mexanik zarrachaning umumiy miqdorini (foiz hisobida) 100 dan ajratib tashlash natijasida, ettinchi 0,01-0,05 mm kattalikdagi zarracha topiladi. Masalan, mexanik analiz natijasida quyidagi ma’lumotlar olindi.

Zarrachalar kattaligi, mm miqdori, % hisobida
1-0,25 2,51
0,25-0,1 8,15
0,05-0,01 35,11
0,01-0,005 18,19
0,005-0,001 15,03
<0,001 8,07
6 ta zarracha miqdorining yig’inlisi –87,07% ga teng, topilishi kerak bo’lgan zarracha –0,1-0,05 mm (mayda qum), miqdori esa 100,00-87,06q 12,94% ga teng bo’ladi.
Olingan ma’lumotlarga asoslanib tuproqning qaysi mexanik tarkibiga mansubligi quyidagi jadval asosida aniqlanadi.
10-jadval
Tuproqlarning mexanik tarkibiga ko’ra klassifikastiyasi