Тупроқшунослик асослари

(N.A.Kachinskiy, 1957)

Fizik loy miqdori (<0,01 mm), % Fizik loy miqdori (>0,01 mm), %						Mexanik tarkibi bo’yicha nomlanishi
Podzol-lashgan	CHo’l zonasidagi qizil va sariq	SHo’rtoblar va kuchli sho’rxok	Podzol-lashgan	CHo’l zonasidagi qizil va sariq	SHo’rtoblar va kuchli sho’rhok
Tuproqlar
0-5 5-10 10-20 20-30 30-40 40-50 50-65 65-80 >80	0-5 5-10 10-20 20-30 30-45 45-60 60-75 75-85 >85	0-5 5-10 15-10 15-20 20-20 30-40 40-50 50-65 >65	100-95 95-90 90-80 80-70 70-60 60-50 50-35 35-20 <20	100-95 95-90 90-80 80-70 70-55 55-40 40-25 25-15 <15	100-95 95-90 90-85 85-80 80-70 70-60 60-50 50-35 <35	Sochilma qum YOpishqoq qum Qumloq Engil qumoq O’rtacha qumoq Og’ir qumoq Engil loy (soz) O’rtacha loy (soz) Og’ir loy (soz)

Tuproqlar mexanik tarkibini xorijiy davlatlarda aniqlashning loyli usuli

Tuproqlar mexanikaviy tarkibi bo’yicha qum, il va loylardan zarrachalardan tashkil topgan. Xossasiga ko’ra ular bir necha toifaga bo’linadi. Bular tuproqdagi suv orqali bir biri bilan bog’langan bo’ladi. Bu esa qatlamr aro suv o’tkazuvchanlikni va drenaj uchun muhim ahamiyatga ega. Odatda bir namunasi tahlil qilish uchun yuborilgan uzoqda bo’ladi va qum, loy va il zarrachalarining foizini belgilaydi Bu uzoq muddatni talab etadi. Tuproqshunoslikda mexanik zarrachalarni aniqlash va baxolashning bir necha oddiy yo’llari bor. Quyidagi fotosuratlar dunyoning turli joylarida ishlatiladi.

SHunchaki alohida bir qatlamdan bir oz tuproq oling. Har qanday o’simlik (organik) yoki tosh materiallarini olib tashlash. Qo’l hovuchingizga tuproq namunasidan olib suv bilan ishlanadi. Endi ushbu namunani sharik shaklida aylantiring. Bu vaqtda kaftingiz nimani sezsa bu o’sha tuproq uchun mexanik zarrachalarni aniqlaydi.
SHuningdek, sizning qulingiz orqali ishlangan namunani tekshrib ko’ring. Ushbu rasmda sizning bosh va birinchi barmog’i o’rtasida shariksimon aylanini barmoqlaringiz orasida lenta shaklida tekislang va davom eting, yoki boshqa shaрНi dumalatib quyida bir ip shakiga keltiring. 3-jadvalda qo’l texnikasi natijalari dunyoda o’zlashtirilgan versiyasi hisoblanadi. YAxshi g’oya tuproq chuquridan olingan namunalarni rasmdagi kabi ishlash orqali olish mumkin.





Qumoq tuproq
• katta kuch bilan sharik shakliga keltiring.
• shariklarni barmoqlar orasiga joylashtiring.
• donsimonligini sezish

yirik loyli tuproq

• xammasida qum seziladi
• loyni arqon shaklida oxirigacha keltiring
• xamirsimonligini sezing

Agar lentani aylana shakliga keltirib, uning qattiqligini aniqlash mumkin.

Og’ir qumoqli, O’rta qumoq, yengil qumoqliligi ham shu tariqa aniqlanadi
Ushbu analiz orqali tuproqlarning mexanikaviy tarkibini aniqlash imkonini beradi va quyidagi jadvalga joylashtiriladi

32-rasm. Tuproq mexanikaviy tarkibini aniqlashning uchburchagi. Bu grafik oraqli tuproqning mexanikaviy xossalarini aniqlash mumkin. Grafik 3 qismga bo’linadi. YAshil, to’q sariq va rangsiz. YAshil rangda og’ir qumoqli tuproqlar, to’q sariq rangda loyli, rangsizda esa qumlar keltirilgan.