Тупроқшунослик асослари

(a – v) ye x 100 x K
X = ————————
N x M

X – quruq qoldiq (foiz xisobida), a – quruq qoldiqli piyolachaning vazni (g xisobida, v-piyolachaning vazni (g xisobida), ye-so’rimning umumiy xajmi (ml xisobida), K-gigroskopik koyeffitsent, M-bug’latish uchun olingan suvli so’rimning xajmi (ml xisobida), N-tuproq massasi (g xisobida).

Masalan: a-29,898 g. v-29,763, ye-250 ml, M-20 ml, K-1,02, N-50 g bo’lsa umumiy quruq qoldiq miqdorini xisoblang?
Kerakli reaktiv va asboblar: Kerakli reaktiv va asboblar: Tuproq namunasi, teshiklari 1mm li elakcha, analitik tarozi, 500 ml hajimli shisha idish, distillangan suv, filtr, fenolftalein, 10% li kumush nitrat eritmasi
Xlor ioni miqdorini aniqlash.
SHo’rlangan tuproqlarda xlor ioni natri xlorid (NaSl), magnii xlorid (MgSl₂) va ka’ltsiy xlorid (SaSl₂) tuzlari xolda uchraydi. Bulardan tuproqda, ayniqsa, natriy xlorid ko’proq uchraydi. Natriy xloridning oz miqdori xam o’simlik uchun zararli. SHuning uchun xama vaqt birinchi navbatta xlor ionini aniqlash kerak.
Xlor ionining miqdori turli usullar bilan aniqlanadi. Bulardan eng qulay va osoni xajim usulidir.
Xlor ionini aniqlash 0,01 AgNO₃ eritmasi bilan titirlashga asoslangan.
NaСl + AgNO₃= NaNO₃+AgСl
Oq cho’kma
U 10% li K₂СrO₄ eritmasi yordamida aniqlanadi.
K₂СrO₄+ 2AgNO₃=2KNO₃+ Ag₂СrO₄
Xromat kislotaning kumushli tuzi (Ag₂СrO₄) cho’kmada qizg’ish rang xosil qilishidan foydalanib, xlor ionining foyiz miqdori aniqlanadi.
Ishlash tartibi. Ikkita ximyaviy stakancha olib xar qaysiga (xlor ionining ko’p ozliligiga ko’ra) 10-20 ml dan so’rim quyiladi. So’rim kislotali yoki ishqorli bo’lsa (lakmus qog’oz bilan aniqlanadi), xar ikkita stakandagi eritma neytranlanadi va ustiga indikator sifatida kaliy xromat (K₂СrO₄) ning 10% li eritmasidan 1ml (10 tomchi) dan quyiladi.
Bitta stakandagi eritma taqoslash uchun qoldiriladi. Ikkinchi stakandagi eritma och qizg’ish ranga kirguncha kumush nitrat (AgNO₃) ning 1/10 n eritmasi bilan titrlanadi.
Natija qyidagi formula bilan xisoblanadi:
a . N . e . 100 . K
X= -------------------------
M . H
X – xlor ionining foyiz miqdori: a- titirlashga ketgan kumush nitratning 1/10 n eritmasi (ml xisobida): N- 1 ml kumush nitrat 1/10 n eritmasi tasirida cho’kkan xlor ionii miqdori, g hisobida (0,00035); e-so’rimning umumiy xajmi (ml hisobida); K- gigroskopik koyeffitsent: M- analiz uchun olingan so’rim xajmi (ml hisobida): N- turoq massasi (g hisobida).
Masalan: a- 10 ml, N-0,00035 g, e-250 ml, K-1,02, M-20 ml, N-50 g bo’lsa, tuproqda 0,0892 % xlor ioni bor.
10. 0,00035 . 250 . 100 . 1,02
X=---------------------------------------- = 0,0892 %
20 . 50