Turabbayev X. A., Xusanov A. D. Ballistik ekspertiza: Darslik

1895- yil namunali, 7,62 mm kalibrli 
 «NAGAN (NAGANT)» rusumli revolver: 
1–stvol; 2–ramka; 3–baraban; 4–saqlovchi halqa; 5–tepki; 6–qo‘yib 
yuboruvchi ilmoq; 7–yonbosh qopqoq; 8–dastaning yuzachasi; 9–shompol 
boshchasi; 10–shompol trubkasi; 11–stvol orqasi; 12–baraban o‘qi;
13–mushka; 14–halqa.
O‘qotar qurol uchta mezonga mos kelishi kerak, ya’ni quyidagi 
uchta xossaga aniq ega bo‘ lganda, uni o‘qotar qurol deb aytish mumkin:
1) o‘qotarlik;
2) qurollik;
3) ishonchlilik. 
O‘qotarlik 
— snaryadni otish uchun portlovchi moddalarning 
yonishidan hosil bo‘ lgan energiyaning ishlatilish prinsipi. 
Qurollik 
— maqsadi jihatidan shikast yetkazishga mo‘ljallanganligi, 
obyektning tuzilishi ana shu maqsad uchun yaroqli bo‘lishi. Obyektning 
tuzilishi uchta tugundan iborat bo‘lishi kerak: stvol, yopuvchi va otuvchi 
mexanizm hamda o‘qning yetarli zarar yetkazuvchi kuchining 
mavjudligi. O‘qning zarar yetkazuvchi kuchi o‘qning kalibriga bog‘liq. 
Masalan, 5,6 
mm 
kalibr uchun 100 
m
\
s 
boshlang‘ich tezlik va o‘qning 
boshlang‘ich tezligi — 1,1 
kgm,
9 
mm 
kalibr uchun esa — 3 
kgm 
b
о
‘ladi. 
Ishonchlilik 
— quroldan foydalanishda uning xavfsizligi va 
kamchiliklarsiz ishlashi. Ishonchlilik zavodda tayyorlangan harbiy, ov va 
sport qurollari uchun albatta zarur. Atipik va qo‘lbola usulda 
tayyorlangan qurollar uchun ishonchlilik fakultativ ahamiyatga ega. 

---

 42 
2–rasm. 
1933- yil namunali, 7,62 mm kalibrli, «Tulskiy -Tokareva» 
(TT) rusumli to‘pponcha:
 
1–stvol; 2–kojux–zatvor; 3–ramka; 4–tepki; 5–qo‘yib yuboruvchi ilmoq; 
6–zatvor tutgichi; 7–qaytaruvchi prujinaning poynagi; 8–ariqcha; 9–
quloqcha; 10–magazin qopqog‘i; 11–zatvor tutgichi tishining o‘qi; 12–chap 
yuzacha; 13–ushlagich ariqchasi; 14–mushka; 15–mo‘ljallagich.
Zavodda tayyorlangan qurollar, hatto ularda mexanik nosozliklar 
yoki ular otish uchun yaroqsiz bo‘lsa ham, qurol bo‘lib qolaveradi. 
Shunday qilib hujum qilish va faol himoyalanish uchun mo‘ljallangan, 
nishonga, portlovchi moddalarning yonishidan hosil bo‘luvchi gazlarning 
energiyasi yordamida stvol kanalidan otilib chiquvchi snaryad bilan 
jarohatlovchi, yetarli zarar yetkazuvchi kuchga ega bo‘ lgan va 
tuzilishiga ko‘ra bittadan ortiq o‘q otishga yaroqli qurilmalar yoki 
moslamalar o‘qotar qurol hisoblanadi.
3-rasm.