Turabbayev X. A., Xusanov A. D. Ballistik ekspertiza: Darslik

Silliq stvolli ov miltig‘i:
 
1–stvol; 2–mo‘ljallagich plankasi; 3–mo‘ljallagich; 4–yopish mexanizmining 
richagi; 5–saqlagich knopkasi, 6–sevye; 7–qo‘ndoq; 8–qo‘ndoq orqasi; 
 9–qo‘ndoq bo‘yinchasi; 10–quyib yuboruvchi ilmoqlar; 11–stvol qutisi; 
 12, 13–antabkalar.
O‘qotar qurollar tuzilish xususiyatlariga ko‘ra standart, nostandart va 
atipik qurollarga bo‘linadi. Standart 
qurollar 
— qurol tayyorlashda 
ishlatiladigan materiallar, qurolning o‘lchamlari va shakli, tuzilishi, 
alohida qismlariga ishlov berish darajasi, shuningek, markirovka va 
naqshlar bilan bezatilishiga ko‘ra buyurtmachi (davlat) tomonidan texnik 
standart talablari qo‘yilib, zavodda (sanoat usulida) yoki ustalar 
tomonidan tayyorlangan qurollar. 
Nostandart qurollar 
— tayyorlanishida 
hech qanday texnik standart talablari qo‘yilmagan qurollar. Bunday 
qurollar ba’zida ayrim standart qurolga o‘xshatib tayyorlanishi mumkin, 
lekin standart texnik talablarga javob bermaydi yoki bu talablarga buzib 
rioya etiladi. 
Atipik qurollar 
— tuzilishi jihatdan hech qanday qurolga 
umuman o‘xshamaydigan qurollar. 
O‘qotar qurollar yasalish usullariga ko‘ra zavod usulida (sanoatda 
ishlab chiqarilgan), ustalar usulida va qo‘lbola usulda tayyorlangan 
qurollarga bo‘linadi. 
Zavod usulida tayyorlangan qurollar 
— qurolsozlik 
zavodi yoki korxonalarida muayyan davlat konstruktiv va texnologik 
standart talablariga rioya etilgan tarzda tayyorlanadi. Bu kabi qurollarga 
markirovka belgilari albatta qo‘yiladi. Jangovar, harbiy va xizmat 
qurollari bu toifaga kiradi. 
Ustalar usulida tayyorlangan qurollar 
— bir 
nusxada (ba’zida ikki yoki undan ko‘proq nusxada, asosan sovg‘a uchun) 
qurolsoz mutaxassis tomonidan, davlat ruxsati bilan hech qanday 
standart talablari qo‘yilmasdan yasalgan qurollar. Ular juda kam 
tayyorlanadi. Bu kabi qurollarda qurolsoz–ustaning shaxsiy yorlig‘i 
tasviri tushiriladi. Bu usulda tayyorlangan ayrim qurollarda, mahalliy 
odatlarga bog‘liq ravishda muayyan standart talablari qo‘yilishi mumkin. 
Qo‘lbola usulda tayyorlangan qurollar 
— hech qanday davlat standarti 

---

 46 
talablari qo‘yilmasdan, asosan jinoiy maqsadlar uchun tayyorlangan 
qurollar. Bu toifadagi qurollar o‘z navbatida, quyidagi uch turga 
bo‘linadi:
1) to‘liq qo‘lbola usulda yasalgan; 
2) standart qismlardan foydalanib tayyorlangan, ya’ni qisman 
qG‘lbola usulda yasalgan; 
3) o‘zgartirilgan qurollar.
O‘qotar qurollar stvol kanalining tuzilishiga ko‘ra: 
narezli 
— stvol 
kanalida o‘qqa aylanma-kiruvchi harakat berish uchun maxsus vintsimon 
ariqchalari bo‘ lgan qurollar; 
silliq stvolli 
— stvol kanali silliq bo‘ lgan 
qurollar hamda 
murakkablashtirilgan stvolli 
(«paradoks») — stvol 
kanalida silliq qismi ham narezli qismi ham bo‘ lgan qurollarga 
bo‘linadi. 
Stvol kanalining uzunligiga ko‘ra o‘qotar qurollar qisqa stvolli, o‘rta 
stvolli va uzun stvolli qurollarga bo‘linadi. 
Qisqa stvolli qurollar 
— 
stvolining uzunligi (O‘zbekistonda) 160 
mm 
dan ortiq bo‘lmagan 
qurollar. 
O‘rta stvolli qurollar 
— stvolining uzunligi (O‘zbekistonda) 
160 
mm 
dan — 500 
mm 
gacha bo‘ lgan qurollar. 
Uzun stvolli qurollar 
— 
stvolining uzunligi (O‘zbekistonda) 500 
mm 
dan uzun bo‘ lgan qurollar. 
O‘qotar qurollar stvollarining miqdoriga ko‘ra bir stvolli, ikki stvolli 
va ko‘p stvolli qurollarga bo‘linadi.