Turabbayev X. A., Xusanov A. D. Ballistik ekspertiza: Darslik
Yüklə 39,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Yopish mexanizmlari.
Yopish mexanizmi — o‘q otilish vaqtida porox gazlarining tashqariga chiqib ketmasligi uchun, zatvorni stvol yoki stvol qutisi bilan o‘q otilishidan oldin mahkam biriktiruvchi va ajratuvchi 59 qismlar yig‘indisi. Ko‘plab rusumdagi o‘qotar qurollarda yopish mexanizmining asosiy qismi bo‘lib, uning tuzilishini tashkil etuvchi zatvor , revolverlarda esa baraban kamorasini berkitib turuvchi asos qalqonchasi hisoblanadi. Ko‘plab rusumdagi ov miltiqlarida esa stvolning patrondoni miltiq kolodkasining qalqonchasi bilan yopiladi. Zatvor stvol kanalini yopishdan tashqari yana patrondonga patron jo‘natish, gilzalarni chiqarib tashlash va tepkini jangovar holatga qo‘yish uchun ham xizmat qiladi. Zatvorda, odatda, uruvchi mexanizm, otilgan gilzalarni patrondondan oluvchi va tashqariga chiqarish mexanizmlari joylashadi. Ko‘pgina qurollarda sirg‘aluvchi zatvorlar, ya’ni stvol kanali o‘qi bo‘ylab qaytuvchi–tushuvchi harakat qila oluvchi zatvorlar ishlatiladi. Tuzilishi jihatdan zatvorlar kojux bilan bir butunni tashkil etishi (ozod zatvor), kojux bilan mahkam birlashishi va ilmoqcha yordamida mahkamlanishi, kojux bilan turli qirralar yordamida mahkamlanishi mumkin va hokazolar. Zatvorlarning turlari va ularning stvollar bilan (yopish uchun) birlashishi hamda ajralish usuliga ko‘ra avtomatik qurollarning stvollarini yopishga mG‘ljallangan zatvorlar quyidagicha bo‘lishi mumkin: — ozod (inersion) zatvor; — harakatlanuvchi yopish ilmog‘i (tik yoki yotiq tekislikda aylanadi); — sharnir–richagli birikmalar; — stvollarning o‘z o‘qi atrofida aylanishi; — zatvor yoki jangovar lichinaning buralishi; — zatvorning qiyshayishi. Ozod (inersion) zatvor. Stvol kanalining yopilishi stvol bilan birorta moslama yordamida kirishib mahkamlanmaydigan, balki stvolning orqa qismiga qaytaruvchi prujina orqali mahkam yopishuvchi, anchagina og‘ir zatvorning (kojux–zatvorning) inersiyasiga asoslangan (9–rasm). Bunday zatvorlarda stvol kanalining yopilishi unchalik ishonchli emas, chunki yopilish zatvorning og‘irligi va qaytaruvchi prujinaga bog‘liqdir. Shuning uchun bunday tizimdagi zatvorlar kam quvvatli patronlarga mG‘ljallangan qurollar (6,35 va 7,65 mm kalibrli) va ba’zi bir katta kalibrli to‘pponchalar uchun ishlatiladi. Bu tipdagi yopish mexanizmlari stvol kanalini yopishdagi boshqa qismlar bilan birlashish usuliga bog‘liq ravishda quyidagilarga ajraladi: |